Czerniak oka jest nowotworem, który rozwija się w komórkach wytwarzających pigment zwanych melanocytami. Jest najczęściej występującym nowotworem gałki ocznej i stanowi około 70% wszystkich nowotworów złośliwych oka.
Czerniak gałki ocznej najczęściej rozwija się w błonie naczyniowej. Jest to środkowa warstwa, która zawiera tęczówkę i mięśnie rzęskowe, które kontrolują soczewkę. Ma również warstwę tkanki wypełnioną naczyniami krwionośnymi zwaną naczyniówką. Może również rozwijać się w spojówce, cienkiej warstwie tkanki pokrywającej powierzchnię oka lub tęczówce.
Nowotwory rozwijające się w tęczówce są zwykle wykrywane najszybciej i mają najlepsze perspektywy. Rak mięśni rzęskowych wiąże się z najmniej korzystnymi perspektywami.
Objawy choroby
Pojawienie się objawów czerniaka oka może zająć wiele lat. Ich nasilenie i rodzaj zależy od lokalizacji guza i jego wielkości. Z reguły pierwszymi pojawiającymi się objawami są:
- rozmazane widzenie;
- podwójne widzenie;
- podrażnienie oka;
- ból;
- błyski światła w polu widzenia;
- zniekształcenie widzenia;
- uczucie, że coś jest w oku;
- zaczerwienienie;
- wyłupiaste oko;
- zmiana kształtu źrenicy;
- wysokie ciśnienie w oku;
- utrata wzroku;
- odwarstwienie siatkówki.
Czynniki ryzyka zachorowania
Dokładna przyczyna czerniaka gałki ocznej nie jest znana, ale uważa się, że pewną rolę może odgrywać kombinacja czynników genetycznych i środowiskowych.
Lekarze twierdzą, że głównymi czynnikami ryzyka wystąpienia czerniaka naczyniówki są znamiona barwnikowe i znamię Ota w naczyniówce. Naukowcy również wykazali zależność między występowaniem czerniaka oka a jasnym kolorem tęczówki i karnacji.
Osoby z rodzinną historią raka oka mogą mieć rzadką mutację genetyczną w genie BAP1. Gen BAP1 jest klasyfikowany jako gen supresorowy guza i spowalnia podział komórek. Geny EIF1AX i SRSF2/SF3B1 również wydają się często występować u osób z czerniakiem gałki ocznej.
Chociaż nie jest jasne, dlaczego rozwija się czerniak gałki ocznej, niektóre osoby są bardziej zagrożone. Ryzyko zwiększa:
- starszy wiek;
- jasny kolor oczu;
- jasna skóra;
- niezdolność do opalania;
- łatwe opalanie;
- osoby z pieprzykami lub piegami;
- piegi na oczach;
- osoby z nietypowym zespołem pieprzyka.
Czerniak gałki ocznej może rozwinąć się u osób z dowolnej grupy etnicznej, ale występuje do 10 razy częściej u osób pochodzenia europejskiego niż u osób pochodzenia afrykańskiego.
Badania nie są jednoznaczne, czy ekspozycja na światło ultrafioletowe (UV) zwiększa ryzyko czerniaka oka, tak jak w przypadku czerniaka skóry.
Rokowania
U około 40 do 50 procent osób z czerniakiem oka, nowotwór rozprzestrzenia się na inne narządy – płuca, wątrobę, skórę, kości.
Kiedy zostaje wykryty wcześnie 5-letni względny wskaźnik przeżycia czerniaka gałki ocznej wynosi 85 procent. W przypadku przerzutów wskaźnik ten spada do 15%.
Profilaktyka
Należy pamiątki o regularnych kontrolnych wizytach u okulisty, nawet gdy nie posiadamy okularów. American Optometric Association zaleca, aby wszyscy dorośli poddawali się badaniu wzroku przynajmniej co 2 lata. Zalecają, aby osoby zagrożone problemami ze wzrokiem oraz dorośli w wieku 65 lat i starsi poddawali się corocznemu badaniu.
American Cancer Society zaleca noszenie okularów przeciwsłonecznych z ochroną przed promieniowaniem UV. Najlepsze są okulary typu wrap-around z co najmniej 99 procentową ochroną UVA i UVB.
Posłuchaj naszych podcastów:
