Witamina E nie jest pojedynczym związkiem lecz grupą związków określanym mianem tokoferoli.
Ich właściwości już od lat wykorzystywane są w medycynie, witamina ta zwana jest „witaminą płodności” – jest niezbędna do jej zachowania, znalazła również szerokie zastosowanie w kosmetyce, gdzie określa się ja jako „witaminę młodości” ze względu na jej właściwości opóźniające starzenie się skóry.
Podobnie jak witamina A, D i K, witamina E jest dobrze rozpuszczalna w tłuszczach, oznacza to również, że w podobnie do tych witamin jest magazynowana w organizmie, głównie w tkance tłuszczowej i nadnerczach.
W naturalnej formie występuje w ośmiu różnych formach chemicznych:
- alfatokoferolu,
- betatokoferolu,
- gammatokoferolu,
- deltatokoferolu,
- alfatokotrienolu,
- betatokotrienolu,
- gammatokotrienolu,
- deltatokotrienolu.
Wykazują one różne poziomy aktywności biologicznej, jedynie odmiany tokoferolu spełniają oczekiwania ludzkiego organizmu. Stężenie witaminy E w surowicy krwi zależne jest od wątroby, która pobiera składniki odżywcze po wchłonięciu związków z jelita cienkiego. W wątrobie dokonuje się preferencyjna resekcja – przyswajany jest wyłącznie alfa-tokoferol; pozostałe formy witaminy E są metabolizowane i wydalane.
Jakie funkcje witamina E sprawuje w organizmie? Jakie są przyczyny, objawy i skutki jej niedoboru oraz nadmiaru? Jak się je leczy?
1. Funkcje witaminy E w organizmie
Witamina E ma nieocenione właściwości dla naszego organizmu, odpowiedzialna jest za wiele istotnych procesów:
- obok witamin A i C jest silnym przeciwutleniaczem. Ochrania przed stresem oksydacyjnym oraz uszkodzeniem komórek spowodowanym przez wolne rodniki;
- pomaga w procesie oczyszczania organizmu z toksyn;
- chroni przed szkodliwym dla skóry działaniem słońca;
- bierze udział w przemianie substancji przeciwkrzepliwych, zmniejsza poziom agregacji (zlepiania się) płytek krwi – przeciwdziała zakrzepom;
- ochrania krwinki czerwone;
- współuczestniczy w procesie przekazywania sygnałów nerwowych;
- wpływa na prawidłową prace i wydolność mięśni;
- u mężczyzn odpowiada za wytwarzanie nasienia;
- jest niezbędna dla kobiet w ciąży – współodpowiada za utrzymanie ciąży oraz prawidłowy rozwój płodu;
- wspomaga prawidłowe funkcjonowanie wzroku;
- minimalizuje ryzyko wystąpienia chorób naczyniowo-sercowych, w tym choroby wieńcowej;
- minimalizuje ryzyko wystąpienia udaru;
- ogranicza utlenianie cholesterolu LDL;
- rozszerza naczynia krwionośne;
- zwiększa odporność organizmu;
- wykazuje działanie przeciwnowotworowe.
2. Witamina E jest częstym składnikiem kosmetyków, które dzięki jej zawartości:
- odbudowują warstwy lipidowe naskórka, dzięki czemu zwiększają ochronę skóry przed czynnikami zewnętrznymi;
- zmniejszają wrażliwość skóry na promieniowanie UV;
- minimalizują ryzyko powstawania stanów zapalnych, zmniejszają istniejące;
- pomagają w walce z trądzikiem;
- przyspieszają gojenie się i regenerację skóry;
- wzmacniają ściany naczyń krwionośnych;
- pomagają pozbyć się worków i cieni pod oczami;
- poprawiają elastyczność, nawilżenie i połysk włosów.
3. Dzienne spożycie witaminy E zależy od wieku, zapotrzebowanie ma się następująco:
- noworodki i niemowlęta do 6 miesiąca życia – 4mg;
- niemowlęta: od 7 do 12 miesiąca życia – 5mg;
- dzieci: od 1 do 3 lat – 6mg;
- dzieci: od 4 do 8 lat – 7mg;
- dzieci: od 9 do 13 lat – 11mg;
- dzieci: od 14 do 18 lat – 15mg;
- dorośli – 15mg;
- kobiety w ciąży – 15mg;
- kobiety karmiące piersią – 19mg;
Zwiększonych ilości witaminy E wymagają kobiety stosujące antykoncepcję hormonalną oraz osoby po 75 roku życia. Przyswajanie witaminy E wspomagane jest przez witaminę A, witaminy grupy B, witaminę C, selen, mangan, fosfor oraz nienasycone kwasy tłuszczowe.
4. Przyczyny niedoboru witaminy E
Niedobór witaminy E zdarza się bardzo rzadko. Zwykle obserwowany jest u osób z zaburzeniami wchłaniania i metabolizmu tłuszczów, osób z rzadką chorobą genetyczną, mukowiscydozą oraz celiakią. Na powstanie niedoboru narażone są tez osoby stosujące dietę wegańską i wegetariańską.
5. Objawy i skutki niedoboru witaminy E
Objawy niedoboru witaminy E są niejednoznaczne, trudno je poznać na pierwszy rzut oka, przeważnie kojarzone są z innymi dolegliwościami i schorzeniami. Należą do nich:
- ciągłe zmęczenie i osłabienie;
- anemia;
- rogowacenie i starzenie się skóry;
- problemy z zębami i układem kostno-stawowym;
- zaburzenia neurologiczne;
- bolesność mięśni;
- podatność na infekcje;
- wypadanie włosów;
- kłopoty z koncentracją;
Długotrwały i znaczny niedobór może prowadzić do degeneracji i zaniku mięsi, pogorszenia widzenia oraz trwałych uszkodzeń neurologicznych. U mężczyzn niedobór witaminy E może doprowadzić do niepłodności lub jej zaburzeń.
6. Przyczyny, objawy i skutki nadmiaru witaminy E
Trudno jest przedawkować witaminę E, w normalnych warunkach jej nadmiar jest usuwany podczas naturalnych procesów zachodzących w organizmie, m.in w wątrobie. Na nadmiar witaminy E narażone są głównie osoby stosujące suplementację. Zgodnie z ustaleniami badań, o nadmiarze witaminy E można mówić, kiedy pacjent przyjmował dawkę witaminy większą niż 1000mg na dobę przez dłuższy czas. Do głównych objawów nadmiaru należy ból głowy, zmęczenie, zaburzenia układu trawienia, osłabienie mięśni.
7. Dieta
Witamina E często gości w pożywieniu. Do jej najlepszych źródeł należy olej słonecznikowy, olej z zarodków pszennych, orzechy laskowe, migdały, zarodki nasion zbóż i kiełki. Do tego grona włączyć można także oliwę z oliwek. Ponadto, witaminę E znajdziemy w: mleku i jego przetworach (jogurtach, maśle, kefirze, serach, twarogach, itp.), kaszy (jaglanej, gryczanej, jęczmiennej, manny); ryżu białym, mięsie wieprzowym, drobiowym, wołowym i w cielęcinie, podrobach, warzywach (buraki, ziemniaki, cebula, kalafior, fasolka, sałata, ogórki, marchew, brukselka, soja, kapusta, jarmuż, szpinak, papryka, pietruszka), owoce (truskawki, wiśnie, gruszki, jabłka, pomarańcze, kiwi, banany, morele, brzoskwinie, porzeczki, awokado), margaryny, oleje roślinne, ryby.
8. Diagnoza i leczenie
Niedobór witaminy E wykrywany jest w wyniku przeprowadzenia morfologii krwi – bardzo często w diagnostyce różnych niejednoznacznych dolegliwości lub w trakcie badań rutynowych. W pierwszym kroku lekarz ustala przyczyny wystąpienia niedoboru. Po ich wyeliminowani zaleca się stosowanie diety wzbogaconej o tłuszcze, owoce i warzywa. W niektórych przypadkach także suplementację. Większość objawów spowodowanych niedoborem witaminy E jest odwracalna i ustępuje po uregulowaniu poziomu witaminy w organizmie. Niedobór może spowodować trwałe uszkodzenie układu nerwowego lub płodu – czego niestety nie da się odwrócić.
