Przez tysiąclecia powstawały i upadały niezliczone cywilizacje. Badacze do dzisiaj spierają się w kwestii tego, która z nich była najstarszą? Dzisiaj trudno już do tego dojść, bo opierać można się jedynie na rzadkich, zachowanych artefaktach i źródłach pisanych.
Jeszcze 30 lat temu odpowiedź wydawała się prosta. Około 4000 lat p.n.e. powstała jako najstarsza cywilizacja w regionie Mezopotamii, kultura sumeryjska. Obecnie zajmuje ona, przede wszystkim terytorium współczesnego Iraku.
Jednak znaleziska odkryte w ciągu ostatnich kilku dekad wskazują, że Sumerowie mają kilku możliwych konkurentów do palmy pierwszeństwa w byciu najstarszą z cywilizacji. I tu tkwi pewien haczyk. Żeby badacze uznali daną kulturę za cywilizowaną, musi ona spełnić kilka warunków. Są to, między innymi wodociągi i pismo, oraz umiejętność doprowadzania wody do nawadniania upraw.
Wszystkie trzy warunki spełniają Sumerowie, ale czy faktycznie doszli do tych zdobyczy jako pierwsi? Niejasne jest to do dzisiaj, choć Sumerowie znani są także z rozwiniętego systemu religijnego i posiadania kasty kapłanów, jako uprzywilejowanych społecznie.
Możliwe też, że pierwsza cywilizacja powstała w dolinie Indusu, leżąca na terenach dzisiejszego Afganistanu, Pakistanu i północnych regionów Indii. Być może w najbliższych latach zagadka zostanie rozwiązana. Dzisiaj naukowcy zgodni są jedynie co do regionu powstania pierwszych rozwiniętych społeczności. Pomogły w tym wybrzeża Oceanu Indyjskiego — Egipcjanom nad Morzem Czerwonym, Sumerom na północnym krańcu Zatoki Perskiej i cywilizacji Doliny Indusu na wschodzie — rozwinąć się z ludów precywilizacyjnych.
Badacze podejrzewają, że już w tak zamierzchłych wiekach na Oceanie Indyjskim kwitła sieć handlowa.
