Nerki kojarzone są głównie z produkcją moczu – nie jest to jednak jedyna ich funkcja.
W rzeczywistości nerki realizują w organizmie wiele różnych i ważnych zadań – m.in. biorą udział w procesach metabolicznych oraz sprawują funkcję wewnątrzwydalniczą. Są narządem parzystym, zlokalizowanym wewnątrz jamy brzusznej w tzw. przestrzeni zaotrzewnowej. Przeciętna masa nerki u człowieka wynosi ok. 150g oraz mierzy: 10-12cm długości, 5-6cm szerokości oraz 2-3cm grubości.
- Lewa nerka rozciąga się zazwyczaj od 11. kręgu piersiowego do 2. kręgu lędźwiowego;
- Prawa nerka sąsiaduje z wątrobą – z tego względu zlokalizowana jest nieco niżej: pomiędzy 12. kręgiem piersiowym a krążkiem międzykręgowym 2. i 3. kręgu lędźwiowego.
Budowa nerek jest dość skomplikowana, wyróżnia się:
- dwie powierzchnie – przednią i tylną;
- dwa końce (bieguny) – górny i dolny;
- dwa brzegi – przyśrodkowy i boczny.
Wyróżnia się także dwie części w obrębie nerek:
- korę nerki – część zewnętrzną;
- rdzeń nerki – część wewnętrzną.
Do nerek krew doprowadzana jest przez tętnicę nerkową a wyprowadzana przez żyłę nerkową. Połączone z nerkami są również: moczowód, naczynia chłonne oraz tzw. włókna nerkowe. Ponadto najbardziej wewnętrznie zlokalizowana jest tzw. torebka włóknista, nad którą zlokalizowana jest warstwa tkanki tłuszczowej tworząca torebkę tłuszczową.
Nerki zbudowane są z nefronów zawierających kłębuszek nerkowy i cewkę nerkową (kanalik nerkowy). W skład kłębuszka wchodzi sieć włosowatych naczyń krwionośnych.
Obok produkcji moczu, jednej z głównych funkcji nerek jest usuwanie nadmiaru wody z organizmu oraz oczyszczanie (filtrowanie) krwi ze zbędnych produktów przemiany materii – stąd też wynika ich specyficzna, silnie ukrwiona budowa. Mocz wyprodukowany przez nerki z nadmiaru wody i zbędnych składników moczowodami transportowany jest do pęcherza moczowego.
W nerkach dochodzi również do syntezy aktywnej postaci witaminy D. Odpowiedzialne są również za regulację gospodarki wodno-elektrolitowej, wpływają także na regulację kwasowo-zasadową. Produkują również:
- reninę – hormon zaangażowany w regulację ciśnienia tętniczego krwi;
- erytropoetynę – hormon pobudzający produkcję czerwonych krwinek;
- prostaglandyny oraz kininy – działają rozszerzająco na naczynia krwionośne.
Nerki są narządem wrażliwym – warto o nie dbać, gdyż infekcje i choroby mogą wywołać poważne konsekwencje zagrażające zdrowiu a nawet życiu. Choroby mogą mieć przebieg ostry, przewlekły i mieć wiele objawów. Jako, że nerki rozpoczynają wykształcać się już w 4 tygodniu życia płodowego może zdarza się, że dochodzi do zaburzeń rozwojowych o powstania wad lub chorób wrodzonych tych narządów, wśród nich w szczególności: nerki podkowiastej, agenezji (braku) nerki, wrodzonego wodonercza, zdwojenia moczowodu, wrodzonej nerki torbielowatej.
Do najpoważniejszych chorób nerek, które mogą rozwinąć później należą: kamica nerkowa, kłębuszkowe zapalenie nerek, nefropatia cukrzycowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, nefropatia toczniowa, zespół Alorta, wielotorbielowatość nerek, nadciśnienie tętnicze, nowotwory nerek, ropień nerki, niewydolność nerek, zapalenie nerek.
Ważny jest fakt, że nerki posiadają dużą rezerwę czynnościową, oznacza to, że zanim dojdzie do wystąpienia niepokojących objawów uszkodzeniu musi ulec 3/4 objętości miąższu narządów. Wcześniej objawy mogą być odczuwalne – z reguły są jednak zbyt słabo wyraźne. Do objawów związanych z chorobami i uszkodzeniem nerek zalicza się:
- zmiany zabarwienia moczu (ciemniejszy mocz, czerwone przebarwienia);
- pienienie się moczu;
- zmiany w ilościach oddawanego moczu;
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu;
- silny ból w okolicy nerek promieniujący do pachwiny;
- gorączka;
- częstomocz – także w nocy;
- objawy skórne: m.in świąd;
- opuchlina w w różnych częściach ciała (najczęściej kończyn dolnych);
- ogólne osłabienie.
W stanach niewydolności nerek występują m.in.: zaburzenia rytmu serca, ogólne zmęczenie, zmiany stanu psychicznego, drażliwość, drgawki, uszkodzenia kości.
Jak dbać o nerki?
Nerki pracują bez przerwy, każdej doby oczyszczają krew z toksyn, kwasów i nadmiaru wody. Każdego dnia przepływa przez nie setki litrów krwi, która jest filtrowana przez prawie milion małych filtrów – nefronów. Od tego czy nerki prawidłowo funkcjonują w dużej mierze zależy nasze samopoczucie.
Warto zatem zadbać o to aby były zdrowe – tym bardziej, że nie jest to wcale trudne. Oto kilka porad:
1. Pij jak najwięcej
Prawidłowe nawodnienie organizmu to podstawa dla właściwej pracy nerek – dzięki temu proces filtrowania krwi może przebiegać bez zakłóceń. Przy zbyt małej podaży płynów istnieje ryzykom że toksyczne odpady przemiany materii przenikać będą do krwi, co może być przyczyna problemów zdrowotnych. Co więcej, niektóre substancje krystalizujące się w moczu mogą nie zostać wypłukane i osadzać się w nerkach w postaci piasku. Aby zadbać o nerki wystarczy pić od 2 do 2,5 litrów płynów dziennie – najzdrowsze jest niegazowana woda.
2. Nie zwlekaj z wizytą w toalecie
Na skutek zbyt długiego wstrzymywania moczu mogą zacząć namnażać się bakterie, które atakują pęcherz moczowy, drogi moczowe oraz nerki – wówczas rozwija się infekcja, której skutkiem najczęściej jest zapalenie – warto mieć na uwadze, że może ono prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek.
3. Zmniejsz ilość soli w diecie
Zbyt duża ilość soli podwyższa ryzyko wystąpienia nadciśnienia, które z kolei podnosi ryzyko wystąpienia chorób nerek. Sól wpływa również na nerki bezpośrednio – zwiększa ilość białka w moczu oraz sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych. Średnie spożycie soli dziennie nie powinno przekraczać 4-5g.
4. Nie nadużywaj leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych
Nadużywanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych prowadzi do zmniejszania przepływu krwi przez nerki, które może doprowadzić do śródmiąższowego zapalenia nerek.
5. Ogranicz w diecie produkty pochodzenia zwierzęcego
Podczas procesu trawienia białek pochodzenia zwierzęcego organizm wytwarza ketokwasy oraz amoniak – są one metabolizowane i wydalane przez nerki. Dieta, która bogata jest w wędliny, mięso i nabiał zmusza nerki do cięższej pracy i naraża na toksyczne działanie amoniaku, którego organizm z czasem nie daje już rady neutralizować. Dużo bezpieczniejsze dla nerek jest białko pochodzenia roślinnego.
6. Jedz warzywa i owoce
Dla zdrowia nerek szczególnie warto sięgnąć po żurawinę, brzoskwinie i pomarańcze. Żurawina stanowi bogate źródło substancji ochraniające nerki i pęcherz moczowy przed bakteriami. Zawarte w pomarańczach cytryniany utrudniają natomiast tworzenie się kamienie. Podobne działanie wykazują również ogórki, pietruszka, seler naciowy i rzeżucha. Brzoskwinie, agrest, truskawki i czarne porzeczki działają moczopędnie co sprzyja oczyszczaniu się nerek. Korzystne dla nich są zarówno świeże jak i mrożone owoce. Warto mieć też na uwadze, że nadużywanie warzyw będących źródłem szczawianów (szczaw, szpinak, rabarbar, botwinka) sprzyja powstawaniu kamieni nerkowych.
7. Ogranicz spożycie alkoholu
Niewielka ilość nie zaszkodzi nerkom, jednak regularne spożywanie alkoholu sprawia, że nerki przestają sobie radzić z przerobieniem zawartych w alkoholu toksyn. Alkohol podnosi również ciśnienie tętnicze, co także nie służy nerkom. Regularne spożywanie piwa dla zdrowotności nerek to mit i bzdura – co prawda piwo działa moczopędnie, jednak spożywane regularnie zbyt bardzo obciąża nerki toksynami.
8. Rzuć palenie
Palenie tytoniu sprzyja rozwojowi miażdżycy, która atakuje znajdujące się w nerkach tętnice – ich zwężenie jest przyczyna kłębuszkowego zapalenia nerek i wielotorbielowatości. Palenie jest także jedną z głównych przyczyn rozwoju nowotworu nerek.
9. Staraj się utrzymywać prawidłową wagę
Nadwaga i otyłość nie służą nerkom – sprzyjają powstawaniu chorób, które mogą je uszkadzać – m.in nadciśnienie i cukrzyca. Osoby otyłe i mające nadwagę znacznie częściej miewają stany zapalne, kamice nerkową a nawet nowotwory nerek.
10. Nie unikaj lekarza i stomatologa
Zęby zniszczone przez próchnicę są siedliskiem bakterii, które wraz z płynami ustrojowymi krążą po całym organizmie i w stanach jego osłabienia mogą wywoływać infekcje różnych narządów – także nerek i serca. Profilaktycznie warto zadbać więc również o właściwą higienę jamy ustnej. Chcąc utrzymać nerki we właściwej formie konieczne są także regularne wizyty u lekarza i wykonywanie badań kontrolnych. Nieleczone choroby przewlekłe mogą doprowadzić do chorób lub uszkodzenia nerek.
