Jeszcze na przełomie XIX i XX stulecia w prawie całej Polsce centralnej i południowej w Wielką Środę lub w Wielki Czwartek palono kukłę wyobrażającą Judasza. Obecnie zwyczaj już zanika.
Po raz pierwszy zwyczaj ten zanotowano w źródłach w XVIII wieku. Nawiązuje on do historii zmartwychwstania Chrystusa, przypominając o zdradzie Judasza. Swoje korzenie ma w pogańskim obrzędzie topienia Marzanny, który – zwalczany przez duchowieństwo – został w niektórych rejonach schrystianizowany.
Widowisko rozpoczynało się w zwykle w Wielki Czwartek nocą (w niektórych regionach już w Wielką Środę) i kończyło następnego dnia po południu. Kukła przedstawiająca Judasza była sądzona, a następnie wieszana na wieży kościelnej. W Wielki Piątek strącano Judasza z wieży, a następnie bito, szarpano, włóczono po wsi. Na koniec podpaloną kukłę wrzucano do rzeki lub stawu.
Zwyczaj ten niekiedy nabierał charakteru antysemickiego. Kukła Judasza przypominała stereotypowego Żyda. Czasami kukła była wieszana na drzwiach domów żydowskich, a nie na wieży kościoła. Mieszkający tam Żydzi musieli się wykupić. Gdy tego nie zrobili, groziło im pobicie. Odnotowano przypadki, w których po zakończonym topieniu Judasza zgromadzeni po prostu szli do miejscowych Żydów, żeby ich pobić.
Palenie Judasza najdłużej, bo do lat 50. XX stulecia, przetrwało na Podbeskidziu, oraz koło Krakowa i Myślenic. Celebrowali je z reguły sami chłopcy, traktując karanie zdrajcy jako wspaniałą zabawę.
AL
źródło: wikipedia, kulturaludowa.pl
Posłuchaj podcastów:
