Cebula to warzywo cechujące się charakterystycznym ostrym zapachem i smakiem. Prawidłowa jej nazwa botaniczna to czosnek cebula – jest to bowiem gatunek należący do rodzaju czosnek, w powszechnym użyciu występuje jedynie nazwa cebula.
Choć smak cebuli nie każdemu może przypaść do gustu, jest ona naszpikowana substancjami odżywczymi, witaminami oraz minerałami. Cebula należy rodzaju roślin kwitnących Allium. Warzywo uprawiane jest na całym świecie – toleruje szeroki zakres warunków klimatycznych – umiarkowanych, tropikalnych i subtropikalnych, występuje w wielu odmianach. Spożywa się ją na surowo, upieczoną, podsmażoną, jako dodatek do sosów, sałatek i dań głównych.
Właściwości lecznicze cebuli znano od dawna, najstarsze wzmianki pochodzą z 5000r. p.n.e. i dotyczą wykorzystywania warzywa w medycynie chińskiej, wykorzystywali ją również starożytni Egipcjanie. W Starożytnym Rzymie cebula uważana była jako lekarstwo na wszelkie dolegliwości, jej walory zdrowotne doceniali również Grecy.
W średniowieczu medycy zalecali cebulę na bóle głowy i na porost włosów. Współcześnie wiadomo, że swoje właściwości prozdrowotne zawdzięcza m.in zawartości przeciwutleniaczy oraz związków siarki. Dzięki ich obecności cebula wykazuje m.in. działanie przeciwnowotworowe, antybakteryjne oraz obniżające stężenie cholesterolu. Do najpopularniejszych rodzajów cebuli należą:
- cebula żółta (zwyczajna);
- cebula czerwona;
- cebula cukrowa;
- cebula czosnkowa (biała);
- szalotka;
- dymka.
Warto wspomnieć, że ze wszystkich wyżej wymienionych, cebula zwyczajna i czerwona mają najwięcej składników odżywczych. Jako ciekawostkę można przytoczyć amerykańskie badania, które wskazują, że cebula jest warzywem najmniej skażonym środkami do uprawy roślin (pestycydami). Poniżej prezentujemy wartości odżywcze cebuli oraz jej właściwości prozdrowotne.
Wartości odżywcze
Cebula w 89% składa się z wody, w 9% z węglowodanów, 1,7% to błonnik. Zawiera niewielkie ilości białka i tłuszczu. Warzywo jest niskokaloryczne – w 100g znajduje się 44kcal, posiada również bardzo niski indeks glikemiczny (IG=15). Znajdziemy w niej witaminy A, grupy B, C, E i K, oraz minerały: potas, chrom, żelazo, wapń, magnez, mangan, siarkę, fosfor. Ponadto w składzie cebuli znajdują się inne, cenne substancje aktywne: kwercetynę, antocyjany i beta-karoten. Cebula jest także jednym z głównych źródeł fruktanów w diecie, są to tzw. błonniki prebiotyczne, które odżywiają bakterie w jelitach. Z uwagi na niską kaloryczność i niski indeks glikemiczny cebula może być składnikiem diet odchudzających, śmiało może być również spożywana przez cukrzyków.
Właściwości prozdrowotne
Cebula jest bogata w przeciwutleniacze oraz związki, które zwalczają stany zapalne, obniżają one również poziom trójglicerydów i cholesterolu, co minimalizuje ryzyko wystąpienia chorób serca. Kwercetyna – przeciwutleniacz flawonoidowy zawarty w cebuli pomaga obniżać wysokie ciśnienie krwi i chronić przed zakrzepami. Działanie to potwierdziły badania naukowe przeprowadzone wśród osób z wysokim ciśnieniem krwi i nadwagą, wykazały one że ekstrakt z cebuli bogaty w kwercetynę znacząco obniża skurczowe ciśnienie krwi.
Cebula wykazuje również silne działanie przeciwnowotworowe – zwłaszcza wobec raka żołądka i jelita grubego. Wprawdzie fakt ten potwierdziły badania opublikowane w „Asia Pacific Journal of Clinical Oncology”, jednak naukowcy do dziś nie są w stanie jednoznacznie wskazać mechanizmów odpowiedzialnych za ten fakt. Prawdopodobnie związki zawarte w cebuli (m.in związki siarki organicznej) hamują mutację komórek oraz tym samym wzrost guza. Wsparciem w działaniu przeciw nowotworom jest obecność witaminy C, która przeciwdziała tworzeniu się wolnych rodników, które sprzyjają powstawaniu nowotworów.
Regularne spożywanie cebuli wspiera w utrzymywaniu właściwego poziomu cukru we krwi. Ma to szczególnie ważne znaczenie dla osób chorujących na cukrzycę oraz będących w stanach przed cukrzycowych. Wspomnieć również można, że kwercetyna oraz związki siarki wykazują działanie przeciwcukrzycowe. Kwercetyna wchodzi również w zależności z komórkami jelita cienkiego, mięśni szkieletowych, trzustki, tkanki tłuszczowej i wątroby celem kontrolowania regulacji poziomu cukru.
Badania naukowe przeprowadzone w ostatnim czasie potwierdziły, że regularne spożywanie cebuli może chronić przed uszkodzeniem kości oraz zwiększać masę kostną; ma mieć również związek ze zwiększoną gęstością kości. Dowiedziono również, że spożywanie niektórych ziół, owoców i warzyw – w tym cebuli, może minimalizować utratę masy kostnej u kobiet po menopauzie, co często prowadzi do osteoporozy.
Błonnik zawarty w cebuli wpływa na przypisywane warzywu korzyści trawienne. Błonnik rozpuszczalny cebuli – oligofruktoza, jak potwierdzają badania, zapobiega różnym typom biegunek oraz je leczy. Ponadto zawarte w cebuli fitochemikalia zmniejszają ryzyko wystąpienia wrzodów żołądka i dwunastnicy. Zawarte w cebuli fruktany przedostają się niestrawione przez jelito cienkie do jelita grubego, gdzie stają się pożywieniem dla pożytecznych bakterii w okrężnicy, są naturalnymi prebiotykami.
Od lat medycyna ludowa wykorzystywała cebulę jako środek do walki z przeziębieniem i grypą – nie bez przyczyny. Cebula zawiera fitochemikalia, które oddziałują stymulująco na witaminę C obecną w organizmie. Witamina C stymuluje z kolei układ odpornościowy, wspomaga usuwanie toksyn, które mogą nieść za sobą wiele chorób i stanów przewlekłych. Zawiera również w sobie wiele składników odżywczych, które wzmacniają odporność – selen, związki siarki oraz cynk. Obecna w cebuli kwercetyna ma właściwości przeciwwirusowe oraz reguluje działanie histaminy.
Cebulę można również stosować jako domowy sposób na kaszel i przyrządzić z niej syrop. W tym celu należy ją pokroić i zalać miodem, następnie należy odczekać kilka godzin do wydzielenia się soku, który można spożywać do 3-4 łyżeczek dziennie. Ten naturalny i skuteczny syrop cebulowy pomoże pozbyć się kaszlu suchego; zawarte w cebuli związki siarki pomogą również zwalczyć śluz i będą sprzyjać jego wydalaniu z dróg oddechowych. Obok czosnku, cebula uważana jest za najsilniejszy naturalny antybiotyk, który łagodzi ból gardła oraz zwalcza infekcje wirusowe i bakteryjne.
Cebula jest również pomocna w utrzymaniu zdrowych zębów. Zawarte w niej związki siarki – tiosulfiniany i tiosulfoniany pomagają w redukowaniu bakterii wywołujących próchnicę. Działanie to jest najsilniejsze, jeżeli cebule spożywamy na surowo.
Właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i przeciwwirusowe cebuli mogą być również wykorzystywane zewnętrznie. Cebula zastosowana bezpośrednio na skórę okaże się silnym środkiem antyseptycznym, który skutecznie ochroni przed bakteriami, trądzikiem oraz infekcjami skóry. można stosować ją również w leczenie różnego rodzaju zmian skórnych. Łagodzi również ukąszenia i użądlenia owadów, w takich przypadkach, na miejsce ukąszenia wystarczy przyłożyć plaster świeżej cebuli. Podobną kurację można stosować na obrzęki, świąd i oparzenia wywołane ukąszeniami owadów.
Cebula wykazuje także właściwości przeciwstarzeniowe. Witaminy A, C i E działają jak antyoksydanty – zwalczają uszkodzenia wywoływane przez szkodliwe promieniowanie UV oraz zapobiegają powstawaniu uszkodzeń spowodowanym przez wolne rodniki – odpowiedzialne m.in. za proces starzenia się skóry. Najsilniejszy zawarty we cebuli przeciwutleniacz – kwercetyna zapobiega powstawaniu zmarszczek, witaminy oraz siarka ochraniają skórę oraz utrzymują jej właściwą miękkość i elastyczność. Sporą część właściwości przeciwstarzeniowych cebuli przypisuje się również obecności fitochemikaliów.
Najnowsze badania naukowe wskazują, że zawarte w cebuli przeciwutleniacze wiążą się w mózgu ze szkodliwymi toksynami i wypłukują je z organizmu. Związki, które zawierają siarkę mogą przyczyniać się do minimalizowania ryzyka związanej z wiekiem utraty pamięci, jeden z ich – trisiarczek di-n-propylu poprawia zaburzenia pamięci. Siarka zawarta w cebuli poprawi także kondycję soczewki oka – stymuluje bowiem produkowanie białka, które działa jak przeciwutleniacz.
Dlaczego płaczemy krojąc cebulę?
Łzy ronione podczas krojenia cebuli to dokuczliwa przypadłość i znak rozpoznawczy tego warzywa. Dlaczego płaczemy? Podczas krojenia cebuli uwalniany jest kwas siarkowy, który powoduje podrażnianie oczu, czego konsekwencją są łzy. Można jednak na to coś zaradzić. Aby zminimalizować drażniące działanie cebuli można na godzinę przed jej krojeniem włożyć ją do lodówki lub kroić ją pod bieżącą wiodą.
Jak spożywać cebulę?
Cebula to warzywo o wszechstronnym zastosowaniu, obecne w wielu kuchniach świata. Dodaje się ją do kanapek, sałatek, surówek, zup, mizerii, dań mięsnych i rybnych. Nadaje się do pieczenia, grillowania i gotowania. Ze względu na jej liczne właściwości prozdrowotne i lecznicze najbardziej zalecane jest spożywanie cebuli na surowo – tylko wtedy zawiera najwięcej cennych składników.
Przeciwskazania
Pomimo wielu dobrodziejstw istnieją pewne ograniczenia w spożywaniu cebuli. Powinni na nią uważać osoby cierpiące na schorzenia związane z przewodem pokarmowym, w tym – refluks żołądkowy i zespół jelita drażliwego. Cebula nie jest również polecana osobom chorym na nerki oraz niewydolność serca. Zawarte w cebuli fruktany mogą u niektórych osób wywoływać wzdęcia, bóle brzucha, uczucie przelewania, biegunki i zaparcia. Na problemy związane z trawieniem cebuli wielce wpływa również sposób jej przyrządzania – najcięższa dla układu trawiennego jest cebula smażona i połączona z octem.
