Roszponka warzywna znana również jako kozłek sałatka, rapotynka, raszpanka, roszunka i rapunkuł to roślina o ciemnozielonych, drobnych liściach. Botanicznie nie należy do rodziny sałat a roślin kozłkowatych, jednak ze względu na duże podobieństwo do sałaty jest uważana za jej rodzaj.
Od sałaty wyróżnia się rozmiarem liści (są mniejsze) oraz wartościami odżywczymi i właściwościami leczniczymi. Zawiera 3-4 razy więcej beta-karotenu i witaminy C niż sałata siewna. Właściwości lecznicze roszponko znane są już od wieków, pierwsze wzmianki o warzywie można znaleźć w zielniku z 1597r. autorstwa brytyjskiego botanika Johna Gerarda. Do powstania „mody” na uprawę i spożywanie tego warzywa przyczynić miał się królewski ogrodnik króla Ludwika XIV – Jean-Baptiste de La Quintinie. W Polce roszponka przez długi czas uważana była za chwast, jej właściwości doceniono dopiero w XX wieku, kiedy zaczęto uprawiać ją na większą skalę.
Jako ciekawostkę można wspomnieć, że swoją popularność roszponka zawdzięcza baśniom barci Grimm – według ich opowieści Roszpunka jest córką kobiety, która będąc w ciąży zapragnęła zjeść sałatę roszpunkę, która rosła w ogrodzie czarownicy. Zgodnie z jej prośbą, mąż zerwał kilka listków rośliny, co spotkało się z poważnymi konsekwencjami w przyszłości – wiedźma upomniała się o ich dziecko i zabrała je ze sobą a następnie uwięziła w wierzy, do której można było się dostać wyłącznie dzięki długim włosom dziewczyny. Takim oto baśniowym akcentem zapraszamy do poznania wartości odżywczych roszponki oraz jej właściwości prozdrowotnych i leczniczych.
Wartości odżywcze
Roszponka jest warzywem niskokalorycznym – w 100g znajduje się jedynie 21kcal kalorii, posiada również niski indeks glikemiczny. Znajdują się w niej wszystkie podstawowe składniki odżywcze: białka, błonnik, tłuszcze i węglowodany. Zawiera sporo witamin: A, B1, B2, B3, B9 oraz C; oraz minerały: magnez, żelazo, wapń, potas, fosfor, cynk i sód. Warzywo jest również bogatym źródłem beta-karotenu.
Właściwości prozdrowotne i lecznicze
Roszponka jest prawdziwą skarbnicą beta-karotenu – substancji, z której organizm człowieka produkuje witaminę A. Beta-karoten przyspiesza proces opalania, wspiera prawidłowe funkcjonowanie wzroku, zapobiega rozwojowi nowotworów i chorób serca, wykazuje również właściwości odmładzające i chroniące przed starzeniem.
Roszponka wspiera pracę układu pokarmowego, pozytywnie wpływa na procesy trawienne. Sok z roszponki polecany jest w nieżytach, wrzodach żołądka oraz dwunastnicy, okazuje się również pomocny przy zaparciach.
Roślina wykazuje również właściwości uspokajające, można po nią sięgać w stanach uczucia niepokoju, napięcia czy w problemach ze snem, wywołuje stan odprężenia psychicznego.
Roszponka należy do grupy warzyw, z których powstają małe ilości kwasu moczowego, polecana jest zatem w diecie dla osób chorujących na dnę moczanową.
W ziołolecznictwie roszponka stosowana jest również w czasie wiosennego przesilenia. Kiedy w okresie po zakończeniu zimy zmagamy się z osłabieniem, bólami głowy i mięśni, sennością, rozdrażnieniem czy mniejszą odpornością na stres – powinniśmy sięgnąć po roszponkę.
Regularne spożywanie roszponki jest korzystne dla naszego wzroku, zawiera ona bowiem znaczne ilości beta-karotenu oraz zeaksantyny i luteiny – barwników, gromadzonych w plamce żółtej oka. Dzięki nim roszponka chroni oczy, zapobiega zwyrodnieniu plamki żółtej.
Dzięki znacznej zawartości potasu roszponka pomaga obniżyć ciśnienie krwi oraz zapobiega powstawaniu obrzęków.
Warzywo chętnie polecane jest również w celu oczyszczenia organizmu z toksyn i zbędnych substancji oraz w celu odkwaszenia organizmu. Uznaniem cieszy się oczyszczający napar z roszponką. Aby go przyrządzić należy przygotować 1 szklankę zielonych liści szpinaku, jarmużu, roszponki, rukoli, liści buraka, natki pietruszki i pokrzywy, a następnie zalać je wrzącą wodą i pozostawić na 15 minut do zaparzenia pod przykryciem. Przed spożyciem, napar należy przecedzić.
Uprawa, zakupy i przechowywanie
Roszponka nie jest wymagającą rośliną, nadaje się do uprawy na działce i w ogrodzie. Można ją także z powodzeniem uprawiać w doniczce w zwykłej ziemi doniczkowej. Roszponka lubi niezbyt intensywne słońce i umiarkowaną wilgotność (nie można dopuścić, aby ziemia w której rośnie roślina była zupełnie mokra). Kupując roszponkę należy zwrócić uwagę, aby była jednolitego koloru, bez nadgniłych ciemnych liści lub żółtych i uschniętych. Liście powinny być jędrne, opakowanie w którym się znajduje nie powinno być wilgotne (oznacza to bowiem, że została w nim umieszczona dawno i jest nieświeża).
Liście roszponki zbiera się od marca do kwietnia oraz późną jesienią. Posiadają łagodny smak z delikatną nutą orzechowego aromatu. Im mniejsze listki, tym bardziej są aromatyczne. Aby zachowały właściwą dla siebie kruchość i świeżość powinno się je przechowywać w lodówce w wilgotnej ściereczce.
W kuchni liście roszponki stanowią ciekawy dodatek jak i bazę do sałatek, warzywnych nadzień oraz sufletów. Często wchodzą w skład gotowych mieszanek warzywnych.
Przeciwskazania
Roszponka jest warzywem polecanym dla wszystkich, bezpieczna jest także dla kobiet w ciąży – zawiera więcej-beta karotenu niż witaminy A, co jest bezpieczniejsze dla płodu.
Proszek Dashamoola pomocny w walce z astmą. Oto jak go przygotować.
