Bluszcz pospolity jest rośliną dość popularną, często spotykaną w przydomowych ogródkach.
Roślina wzbudza mieszane uczucia – z jednej strony posiada właściwości lecznicze – stosuje się go w leczeniu nieżytów układu oddechowego oraz kaszlu; z drugiej strony jest rośliną trującą.
Bluszcz jest samochwytnym zielonym pnączem należącym do rodziny araliowatych, posiada kilka odmian, z których większość występuje w Europie. Najbardziej osławione odmiany trującego bluszczu występują w USA i Kanadzie. Choć występuje dość powszechnie, w niektórych krajach (m.in w Polsce) jest rośliną znajdującą się pod częściową ochroną; w innych regionach uważa się go za chwast zakazując uprawy oraz importu sadzonek.
Roślina posiada ciemnozielone liście, które rosną na cienkich płożących się lub wspinających pnączach osiągających długość ok. 20cm. Kwitnie od września do października, wydziela nieprzyjemny zapach, wydala półkuliste wiechy. Niektóre z odmian bluszczu wiosną wydają niejadalne jagody, które wyglądem przypominają małe winogrona. Poniżej przedstawiamy właściwości i zastosowanie bluszczu pospolitego.
Bluszcz jako roślina lecznicza
Bluszcz w medycynie ludowej stosowany jest od wieków jako lek na różne dolegliwości – w tym choroby płuc, choroby dróg oddechowych, choroby weneryczne oraz wszawicę. W przeszłości bluszczowi przypisywano magiczne wręcz właściwości – uważano go m.in za symbol wierności i sadzono na cmentarzach przy grobach pochowanych wspólnie par małżonków.
Bluszcz od dawna stosowany był na kaszel – wyciągi z bluszczu do dziś są składnikiem pastylek do ssania i syropów stosowanych w leczeniu nieżytów układu oddechowego. Saponiny bluszczowe rozluźniają mięśnie gładkie oskrzeli, przez co ułatwiają ich oczyszczenie i odkrztuszanie zalegajacej wydzieliny. Saponiny posiadają także właściwości antyseptyczne i zmiękczające naskórek. Chronią przed nadmierną keratynizacją mieszków włosowych i oczyszczająco działają na pory skóry. Regulują ponadto pracę gruczołów łojowych i przywracają właściwą równowagę skórze głowy.
Ekstrakty z bluszczu są więc chętnie stosowane w kosmetykach dedykowanych dla osób zmagających się z łojotokowym zapaleniem skóry, przetłuszczającymi się włosami oraz z łupieżem. Ekstrakt z liści bluszczu znajduje się również w składzie kosmetyków przeznaczonych do pielęgnowania skóry trądzikowej oraz przetłuszczającej się – reguluje wydzielanie sebum, oczyszcza skórę z wielu zanieczyszczeń, odblokowuje pory oraz zwalcza stany zapalne.
Kosmetyki, które zawierają ekstrakt z bluszczu skutecznie hamują enzymy, które destrukcyjnie działają na włókna kolagenu i elastyny. Dzięki temu skóra dłużej zachowa elastyczność i jędrność. Saponiny bluszczowe działają także stabilizująco na strukturę tkanki łącznej co dodatkowo rozmiękcza skórę i nabłonki i ułatwia przenikanie w głąb tkanek miękkich składników aktywnych zawartych w kosmetykach. Obecność bluszczu w preparatach kosmetycznych gwarantuje więc sprężystość i młody wygląd skóry.
Fitonocydy zawarte w bluszczu wykazują działanie bakteriobójcze i wirusobójcze, hamują namnażanie się wirusów i bakterii, wykazują także silne działanie przeciwgrzybicze. Zapobiegają infekcjom drożdżakowym w drogach oddechowych oraz wspomagają ich leczenie. Preparaty zawierające bluszcz polecane są w leczeniu przewlekłego zapalenia oskrzeli, astmy oraz krztuśca.
Zawarte w liściach bluszczu rutyna i flawonoidy uszczelniają ściany naczyń włosowatych, usprawniają krążenie krwi, łagodzą stany zapalne, ułatwiają odpływ limfy oraz zapobiegają obrzękom. Przyczyniają się również do metabolizmu tkanki tłuszczowej, są więc pożądanym i skutecznym składnikiem preparatów dedykowanych do redukowania cellulitu.
Wspomniana wyżej skuteczność bluszczu przeciw drożdżakom sprawdza się w problemach intymnych, takich pieczenie, swędzenie i nieprzyjemny zapach, które są przez nie powodowane. W takich przypadkach warto do higieny intymnej stosować preparat z ekstraktem z bluszczu lub używać wywaru z jego liści do przemywania. Takie zastosowanie zewnętrzne łagodzi stany zapalne i pomaga zwalczyć infekcje. Właściwości przeciwgrzybicze wyciągów z bluszczu są bardzo przydatne w problemach związanych za nadmierną potliwością stóp. Kąpiele z dodatkiem naparów z liści bluszczu zwalczają zakażenia drożdżakowe skóry i likwidują nieprzyjemny zapach, charakterystyczny dla infekcji.
Po napary z bluszczu sięgać mogą także kobiety, które podczas miesiączkowania zmagają się z silnymi bólami brzucha i obrzmiałymi piersiami. Bluszcz wykazuje bowiem działanie rozkurczowe, przeciwobrzękowe oraz przeciwzapalne co skutecznie złagodzi dolegliwości menstruacyjne.
Współczesna medycyna zwraca szczególną uwagę na bardzo silne niebezpieczne działanie na organizm. W profesjonalnych publikacjach upowszechnił się pogląd, że w pełni bezpieczne jest tylko stosowanie gotowych preparatów farmaceutycznych odpowiednio przetworzonych i dostępnych w aptekach. Podobnie jak w przypadku innych preparatów ziołowych należy ściśle przestrzegać określonego przez producenta dawkowania określonego na ulotce lub opakowaniu. Warto podkreślić, że stosowanie bluszczu nieprzetworzonego lub przyjmowanie większych niż zalecane dawek może wywołać podrażnienie żołądka i jelit, biegunkę i wymioty.
Nalewka z liści bluszczu
W celach leczniczych można przygotować i stosować nalewkę z liści bluszczu. W tym celu należy 30 g pokrojonych grubo liści i 30 g pokrojonych kwiatów fiołka zalać czystą wódką tak, by całkowicie przykryła zioła. Naczynie zamykamy szczelnie na miesiąc i odstawiamy w zacienione miejsce. W tym czasie warto jest codziennie nim wstrząsnąć. Po miesiącu nalewkę przecedzamy i przelewamy do czystej, wyparzonej butelki (najlepiej z ciemnego szkła). Nalewkę można zażywać w czasie kaszlu oraz infekcji dróg oddechowych raz dziennie po pół łyżeczki.
Bluszcz – toksyczność
Mimo wielu zalet dla zdrowia, bluszcz największą popularnością cieszy się jako roślina ozdobna, spowodowane jest to obecnością substancji szkodliwych dla zdrowia ludzi oraz zwierząt. Toksyczność wykazują należące do grupy glikozydów saponiny, które znajdują się we wszystkich częściach rośliny.
Najczęściej przyczyną zatrucia bluszczem są jagody, które często spożyte zostają przez małe dzieci. Pocieszające jest jednak, że aby doszło do zatrucia konieczne jest spożycie dużej ilości jagód, które zniechęcają swoim smakiem – są bardzo gorzkie. Spożycie ich dużej ilości może wywołać problemy z oddychaniem, pieczenie i obrzęk jamy ustnej oraz gardła, bóle brzucha a także biegunkę.
Niebezpieczny dla zdrowia jest także sok zawarty w gałęziach i liściach bluszczu, który posiada drażniące właściwości. Do pielęgnacji rośliny zaleca się zakładać rękawice oraz pilnować aby w czasie jej podcinania nie dotknąć rękoma miejsc wrażliwych, np. oczu.
Ponadto, u osób wrażliwych na alergeny bluszcz może wywołać alergię, uczulać może silny zapach jego kwiatów, co może wywołać duszności, kichanie, katar, oraz łzawienie oczu.
Posiadacze psów i kotów powinni pamiętać, że bluszcz jest szkodliwy także dla zwierząt, które powinny być chronione przed dostępem do tej rośliny. Najbardziej toksyczne dla nich są jagody oraz liście bluszczu. Wywołują one podobne objawy jak u ludzi, spożycie znacznej ilości może zakończyć się nawet zatrzymaniem oddechu lub odrętwieniem.
Najbardziej toksyczna jest odmiana bluszczu występująca w Ameryce Północnej, która znana jest tam jako posion ivy. Kontakt z jej liśćmi powoduje silne reakcje alergiczne – uszkodzenia błon śluzowych i zapalenie skóry; może dojść nawet do wstrząsu anafilaktycznego. Sprawcą jest zawartość silnie toksycznej substancji – urushiolu.
Posłuchaj naszych podcastów:
