Chrom (łac. chromium) został odkryty już w 1797 roku, jednak dopiero badania naukowe przeprowadzone w latach 60. ubiegłego wieku wykazały, że spełnia on bardzo ważną rolę w organizmie człowieka, biorącym udział w wielu procesach.
W organizmie występuje w śladowych ilościach, dostarczany w bezpiecznych ilościach wpływa na metabolizm glukozy białek i kwasów tłuszczowych. Często występuje w suplementach diety wspomagających odchudzanie. Niekorzystny dla człowieka jest zarówno niedobór chromu jak i jego nadmiar. Jakie są ich przyczyny? Jakie dają objawy i skutki? Jak się je leczy?
Funkcje chromu w organizmie
Chrom bierze znaczny udział w procesie metabolizmu glukozy w organizmie, jest składnikiem czynnika tolerancji glukozy (GTF – glucose tolerance factor). GTF produkowany jest w wątrobie i uwalniany do krwi w chwili podniesienia poziomu glukozy. Transportuje ją do komórek ciała wraz z insuliną, ułatwia też przyswajanie glukozy przez komórki. Chrom jest również istotnym elementem wielu enzymów trawiennych, bierze czynny udział w metabolizmie białek oraz w syntezie kwasów tłuszczowych. Zmniejsza tym samym ryzyko wystąpienia miażdżycy oraz obniża stężenie złego cholesterolu, jednocześnie zwiększając stężenie „dobrego” cholesterolu HDL.
Chrom wchodzi w skład RNA, prawdopodobnie też bierze udział w stabilizacji jego struktur. Badania wykazały także wpływ chromu na procesy antyoksydacyjne i immunologiczne, ma on również znaczenie w syntezie hormonów i witamin. Chrom wykorzystuje się także u pacjentek cierpiących na zespół policystycznych jajników (PCOS) – sprzyja obniżeniu BMI, poprawia metabolizm i zwiększa szanse na wystąpienie owulacji i regularnych miesiączek.
Wpływ chromu na skuteczność działania insuliny wykazuje pośredni wpływ na łagodzenie procesów wywołujących zaburzenia kognitywne (poznawcze) i otępienie. Niektóre badania medyczne wskazują także że suplementacja chromu przynosi pozytywne rezultaty u pacjentów z zaburzeniami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba alzheimera i choroba Parkinsona. Pierwiastek może się również okazać pomocny dla osób mających problemy z koncentracją, pamięcią, nauka, hormonami płciowymi i kontrolą apetytu. Wykazuje także działanie przeciw lękowe i antydepresyjne – badania kliniczne wykazały, że podnosi on poziom serotoniny oraz wpływa na uwalnianie kortyzolu. Chrom w połączeniu ze zbilansowana dietą oraz wysiłkiem fizycznym w świetle niektórych badań może się okazać pomocny w walce z nadwagą i otyłością.
U osób zdrowych bezpieczna i polecana dawka chromu w diecie wynosi od 0,05 do 02 mg na dzień. Osoby, u których występuje wyższe zapotrzebowanie na chrom powinny go spożywać w dawce nieprzekraczającej 250 μg/dzień. Wchłanianie tego pierwiastka zwalnia się pod wpływem działania fitynianów, cynku, wapnia i żelaza a zwiększa wraz ze spożyciem witaminy C, aminokwasów, niacyny i szczawianów. Badania wykazały, że wchłanianie chromu z przewodu pokarmowego wynosi od 0,4 do 2,5%.
Przyczyny i skutki niedoboru chromu
Jest wiele przyczyn wystąpienia niedoborów chromu, jedną z głównych jest zła dieta, bogata w niezdrową, wysoce przetworzoną żywność, która zawiera dużo mniejszą ilość składników mineralnych. Z organizmu chrom wydalany jest głównie z moczem, w niewielkim stopniu także z żółcią i potem – jego utracie sprzyjają więc nadmierne jego wydalanie, m.in. na skutek wzmożonej aktywności fizycznej i nadmiernej potliwości. Niedobory chromu mogą wystąpić u kobiet w ciąży i karmiących piersią, u osób chorych na cukrzycę oraz stosujących różne suplementy diety na własne rękę. Do objawów niedoboru chromu należą:
- bóle głowy;
- rozdrażnienie;
- nieuzasadnione zmęczenie lub zniechęcenie;
- zwiększony apetyt na słodycze – z tej przyczyny jest jednym z czynników mogących wywołać cukrzycę lub miażdżycę.
-
Czytaj też: Ta witamina może pomóc odzyskać węch po Covid-19
Na zbyt mały poziom chromu wskazywać mogą również: nietolerancja glukozy, hiperinsulinomia, obecność glukozy w moczu, insulinoodporność, obniżona liczba IR, zaburzeni wzrostu, zaburzenia lipidowe, neuropatia lub encefalopatia.
Przyczyny i skutki nadmiaru chromu
Nadmiar chromu w naturalnych warunkach zdarza się bardzo rzadko – jest to spowodowane dość szybkim wydalaniem chromu z organizmu. Nadmiar chromu związany jest zatem najczęściej z jego nadmierną podażą w trakcie suplementacji wdrożonej na własny rachunek – bardzo często „aby schudnąć”. Nadmiar chromu pogarsza wchłanianie żelaza, co może doprowadzić nawet do anemii. Wykazuje także działanie mutagenne – stwarza realne ryzyko wystąpienia uszkodzeń struktur DNA, z tej przyczyny może być powodem wystąpienia choroby nowotworowej. Pogarsza się również wchłanialność cynku, zwiększa się ryzyko wystąpienia wrzodów dwunastnicy i żołądka.
Dieta
Chrom w żywności występuje dosyć często, w naturalnej formie jest najzdrowszy. Za główne źródła chromu uznane są: sery; pieczywo pełnoziarniste; orzechy (szczególnie brazylisjkie); małże; szparagi; grzyby; drożdże; ostrygi; piwo; kolby kukurydzy; gotowana wołowina; żółtka jaj; brokuły; pomidory; gruszki; suszone daktyle; owoce. Dobrze zbilansowana, przeciętna dieta powinna dostarczyć chrom w odpowiedniej i bezpiecznej ilości.
Diagnostyka i leczenie
W celu zdiagnozowania nieprawidłowości związanych z obecnością chromu wykonuje się badanie laboratoryjne składu krwi, rzadziej badaniu poddaje się mocz. Leczenie w pierwszej kolejności polega na ustaleniu przyczyny wystąpienia niedoboru lub nadmiaru chromu oraz jej wyeliminowaniu. Lekkie niedobory próbuje leczyć się poprzez wdrożenie odpowiedniej diety, względnie poprzez podawanie doustnych suplementów. Poważne niedobory oraz nadmiary chromu mogą wymagać leczenia szpitalnego.
