26 grudnia 1991 roku Rada Najwyższa ZSRR przyjęła deklarację o samorozwiązaniu, co oznaczało rozpad Związku Radzieckiego.
Był to koniec największego państwa komunistycznego w historii, państwa totalitarnego, które doprowadziło do zagłady wielu milionów ofiar różnych narodowości.
Proces rozpadu rozpoczął się w 1988 roku, gdy Estonia jako pierwsza ogłosiła suwerenność. Do 1991 roku niepodległość ogłosiło wszystkie 15 republik socjalistycznych składających się na ZSRR.
Rozwiązanie ZSRR ogłosił 26 grudnia Michaił Gorbaczow w specjalnej audycji telewizyjnej. Jak jednak mówi sowietolog i były polski ambasador w Rosji profesor Władysław Marciniak, ważniejszym wydarzeniem w całym procesie rozpadu ZSRR było zawarte 8 grudnia „Porozumienie białowieskie”.
„Ustąpił prezydent, podpisał dekret o ustąpienia ze stanowiska naczelnego dowódcy. Ale faktycznie ważniejszym wydarzeniem było podpisanie umów białowieskich, tak już kwestia była rozstrzygnięta” – powiedział były ambasador.
Światowa opinia publiczna spodziewała się chaosu po rozpadzie ZSRR. Pytania budził między innymi dalszy los arsenału ZSRR, w tym broni masowej zagłady. „Zamknął się pewien proces, w ówczesnej opinii w miarę spokojnie. Pojawiło się jednak mnóstwo znaków zapytania. Ten podstawowy to, co dalej z potencjałem nuklearnym” – powiedział profesor Marciniak.
Sowietolog zaznacza, że nie da się jednoznacznie wskazać przyczyn rozpadu ZSRR. Wśród nich najważniejsze wydają się poważnie konflikty wewnętrzne oraz polityczne, a także zapaść gospodarcza. „Porażka w Afganistanie również i w wymiarze bezpośrednim i prestiżowym, to obniżało rangę mocarstwa” – zaznaczył profesor Marciniak.
Związek Radziecki powstał 30 grudnia 1922 roku. Jego największą republiką była porewolucyjna Rosja. W skład ZSRR weszły również byłe tereny Imperium Rosyjskiego, w tym duża część Polski ze Lwowem, Wilnem, Tarnopolem i Stanisławowem.
Historycy szacują, że tylko do końca epoki stalinowskiego terroru w 1956 roku w ZSRR zostało zamordowanych i zagłodzonych ponad 60 milionów osób.
IAR
