Uprawianie ziół może być fantastycznym wstępem do ogrodnictwa dla tych, którzy dopiero zaczynają przygodę z własnym ogrodem. Co więcej, istnieje wiele ziół, które można z łatwością uprawiać, nawet jeśli w ogóle nie posiadamy ogrodu. Wystarczy nasłoneczniony parapet.
Zioła są ważne także dla doświadczonych ogrodników – włączenie wielu wieloletnich ziół do obszarów uprawy może pomóc w ekologicznym ogrodzie i stworzyć zrównoważony i produktywny ekosystem ogrodowy.
Dlaczego warto uprawiać własne wieloletnie zioła?
Bez względu na to, gdzie mieszkamy, jak i gdzie zamierzamy uprawiać zioła wieloletnie – jest to świetny pomysł. Oto tylko kilka wybranych powodów, dla których warto rozważyć ten pomysł:
- Zioła wieloletnie, w przeciwieństwie do jednorocznych, mogą być sadzone jednorazowo i zapewniają plony nie tylko przez jeden sezon, ale przez wiele lat.
- Wiele wieloletnich ziół jest bardzo łatwych w uprawie i wymaga minimalnego wkładu ze strony ogrodnika.
- Zioła często świetnie sprawdzają się w zwalczaniu szkodników – pomagają odstraszać, dezorientować lub rozpraszać szereg szkodników.
- Mogą okazać się świetne do przyciągania pożytecznej przyrody – na przykład owadów zapylających.
- Liczne wieloletnie zioła doskonale nadają się do użytku w kuchni. Mogą dodać głębi smaku do szerokiej gamy potraw.
- Wiele ziół posiada również właściwości lecznicze i można je wykorzystać do stworzenia szeregu leków ziołowych.
- Zioła wieloletnie nadają się również do wykorzystania w wielu naturalnych produktach czyszczących i kosmetycznych oraz do innych zastosowań w domu.
Gdzie uprawiać zioła?
Jedną z największych zalet ziół wieloletnich jest to, że można je uprawiać w wielu różnych miejscach, na przykład:
- w doniczkach i pojemnikach, w pomieszczeniach, na balkonie lub patio;
- można stworzyć na swojej posesji specjalny obszar przeznaczony pod uprawę ziół;
- można wykonać tzw. podwyższoną grządką do uprawy ziół (można ją również kupić w sklepie lub markecie ogrodniczym);
Należy pamiętać, że różne wieloletnie zioła mają różne potrzeby wzrostu i będą się rozwijać w różnych warunkach. Niezwykle ważne jest dobranie odpowiednich roślin do odpowiednich miejsc. Na przykład niektóre wieloletnie zioła kwitną w pełnym słońcu i w ciepłych warunkach, podczas gdy inne najlepiej radzą sobie w częściowym lub pstrokatym cieniu. Niektóre najlepiej radzą sobie na mniej żyznej glebie, podczas gdy inne potrzebują znacznie bogatszego podłoża do uprawy.
Wybór ziół
Wybierając zioła wieloletnie, a także sadząc je w swojej lokalizacji, ważne jest, aby zastanowić się, dlaczego i gdzie będziesz je uprawiać. Wybierając zioła kulinarne pomyśl o tych, które lubisz jeść. Dobrym pomysłem jest zapoznanie się z zastosowaniami różnych ziół, zanim zdecydujesz, które z nich uwzględnić w swoich planach. Poniżej przedstawiamy 35 wieloletnich ziół, którym warto się przyjrzeć – mają wiele zastosowań, mogą być doskonałym wyborem do wielu ogrodów.
1. Rozmaryn (Rosemary)
Rozmaryn to tradycyjna wieloletnia roślina kulinarna, która może znaleźć swoje miejsce w wielu ogrodach. Świetnie nadaje się do uprawy na obszarach podatnych na suszę, ponieważ jest raczej tolerancyjna na niskie poziomy opadów. Będzie dobrze się rozwijać, gdy zostanie posadzony w dobrze przepuszczalnym i nasłonecznionym miejscu. Dobrze, gdy jest posadzony razem z innymi ziołami śródziemnomorskimi o podobnych wymaganiach. Rozmaryn jest również przydatną rośliną towarzyszącą pomidorom i wielu innym powszechnym uprawom jednorocznym, ponieważ przyciągnie do ogrodu wiele pożytecznych owadów. Oczywiście raz zebrany może być używany w wielu potrawach. Ma również szereg zastosowań leczniczych.
2. Lawenda (Lavender)
To kolejne zioło śródziemnomorskie, które jest doskonałym wyborem, zarówno do ogrodu, jak i do zapewnienia różnorodnych plonów w domu. Lawenda ma pewne ograniczone zastosowania kulinarne, częściej jest jednak stosowana w domowych środkach czyszczących i kosmetykach, w których ceniona jest za piękny zapach. Lawenda jest szczególnie korzystna ze względu na swoje właściwości przyciągające pszczoły oraz szereg innych pożytecznych owadów. Znana jest również ze swoich kojących i relaksujących właściwości jako lek ziołowy.
3. Oregano (Oregano)
Oregano to kolejne ważne zioło w kuchni śródziemnomorskiej i może być używane, świeże lub suche, w wielu przepisach. Mówi się, że oregano jako zioło aromatyczne odstrasza szereg powszechnych owadów szkodników, a więc jest dobre do dezorientowania, odstraszania lub rozpraszania wielu irytujących gatunków. Może również przyciągnąć szereg pożytecznych odmian. Oregano ma również wiele innych zastosowań w domu – od tradycyjnych naturalnych środków, po mydła i perfumy – zwłaszcza w postaci olejków eterycznych.
4. Majeranek (Marjoram)
Ma nieco słabszy smak i aromat niż oregano, jest zwykle używany w stanie świeżym i dodawany dopiero pod koniec gotowania. Podobnie jak w przypadku oregano, majeranek jest szeroko stosowany jako zioło kulinarne. Podobnie jak oregano, ma również zastosowanie w ziołolecznictwie i innych produktach do użytku domowego. Kwiaty są atrakcyjne dla pszczół i przyciągają inne pożyteczne stworzenia do Twojego ogrodu.
5. Tymianek (Thyme)
Tymianek jest dobrą rośliną towarzyszącą, ponieważ jest szczególnie dobry w przyciąganiu drapieżnych owadów, które zmniejszają liczebność mszyc. Tymianek przyciąga również nne pożyteczne owady i może się rozprzestrzeniać, tworząc dobrą okrywę gruntową, aby chronić glebę. Do wyboru jest wiele różnych tymianków, które oferują szereg różnych zapachów i smaków do użytku kulinarnego oraz do innych zastosowań. Na przykład tymianek może być mocny w smaku jak oregano lub znacznie łagodniejszy. Są wśród nich tymianek miętowy i tymianek cytrynowy, a także szereg innych połączeń smakowych idealnych dla żądnych przygód kucharzy.
6. Estragon francuski (French Tarragon)
Estragon wieloletni ma mocno aromatyczne liście, które świetnie sprawdzają się jako dodatek do sałatek, dań z jajek, ryb czy kurczaka. Najlepiej wybrać francuski estragon, ponieważ rosyjski estragon ma gorszy smak. Rośliny te dobrze sobie radzą na stanowiskach osłoniętych i nasłonecznionych; będą się dobrze rozwijać na słabszych i suchszych glebach. Estragon to kolejny dobry wybór jako roślina towarzysząca. Mówi się, że jest szczególnie korzystny, gdy rośnie razem z bakłażanem lub słodką papryką.
7. Szałwia (Sage)
Szałwia to kolejne aromatyczne zioło, o którym mówi się, że pomaga owocom i warzywom, przyciągając pszczoły miodne i inne zapylacze, więc jest to kolejna świetna roślina do sadzenia towarzyszącego. Roślina ta również cieszy się stosunkowo suchą glebą i radzi sobie z pewną suszą. Jednak musi być uprawiana w pełnym słońcu. Szałwia to przede wszystkim zioło kulinarne, ale ma również długą historię stosowania leczniczego, że ma dobroczynne działanie m.in. na układ trawienny.
8. Mięta (Mint)
Mięta jest prawdopodobnie najłatwiejszym do uprawy ze wszystkich wieloletnich ziół. Będzie się rozwijać w różnych ustawieniach. Do wyboru jest ogromny wybór różnych miętówek o bardzo różnych zapachach i smakach. Oprócz tradycyjnych miętówek pieprzowych, można również uprawiać bardziej interesujące odmiany, takie jak mięta czekoladowa, mięta cytrynowa, mięta jabłkowa itp. Mięta przydaje się nie tylko w kuchni, ale także w ogrodzie. Odstrasza, dezorientuje lub rozprasza wiele gatunków szkodników i może być bardzo przydatną rośliną okrywową.
9. Pietruszka (Parsley/Biennial)
Zioło to jest w rzeczywistości rośliną dwuletnią , ale w wielu ogrodach można je traktować prawie jak bylinę. Każda roślina przetrwa tylko kilka lat, jednak jest samosiewna do tego stopnia, że często może przy minimalnym nakładzie zagościć w ogrodzie na dłużej. Pietruszkę można uprawiać w jasnym (lub pstrokatym) cieniu lub w pełnym słońcu. Jest uważana za dobrą roślinę towarzyszącą dla szeregu popularnych roślin jadalnych. Mówi się, że jest szczególnie korzystna, gdy rośnie w pobliżu róż, pomidorów, marchwi i szparagów. Odstrasza szkodniki, a jednocześnie przyciąga pożyteczne owady.
10. Melisa lekarska (Lemon Balm)
To kolejne wieloletnie zioło, które może pomóc w przyciąganiu pszczół i innych pożytecznych owadów do naszego ogrodu. Mówi się, że odstrasza mrówki i muchy. Jej cytrynowy smak i aromat sprawiają, że jest również ulubionym ziołem do użytku kulinarnego. Melisa najlepiej poradzi sobie na wilgotnej, lekkiej glebie, ale sprawdzi się również w różnych warunkach. Uważa się, że melisa jest szczególnie korzystna jako roślina towarzysząca dla kapustnych, chociaż może również wspomagać szereg innych roślin.
11. Szczypiorek (Chives)
Szczypiorek ma silny aromat, który odstrasza szkodniki od twojego ogrodu; oznacza to, że są jedną z roślin, która ma szerokie zastosowanie jako roślina towarzysząca. W okresie kwitnienia szczypiorek jest również świetną rośliną przyciągającą zapylacze. Szczypiorek ma różnorodne zastosowanie kulinarne, może być dodawany jako dodatek do szerokiej gamy potraw nadając im delikatny smak cebuli.
12. Szczypiorek czosnkowy (Garlic Chives)
Podobnie jak w przypadku zwykłego szczypiorku, szczypiorek czosnkowy niesie ze sobą te same korzyści, co powyżej. Ma nieco łagodniejszy smak od samego czosnku, świetnie nadaje się jako dodatek do różnych sałatek. Szczypiorek czosnkowy najlepiej rośnie w pełnym słońcu i preferuje wilgotną, ale dobrze przepuszczalną glebę. Może tolerować suszę, więc jest też dobrym wyborem do ogrodu w suchym klimacie.
13. Szczaw zwyczajny (Sorrel)
Szczaw świetnie nadaje się jako dodatek do sałatek, ze względu na zawartość kwasu szczawiowego nie należy go jednak spożywać w nadmiarze. Rozwija się w wielu typach gleby i warunkach, dlatego może być dobrym wyborem do wielu ogrodów. Do wyboru jest wiele różnych odmian.
14. Krwawnik pospolity (Yarrow)
Krwawnik Ma długą historię stosowania jako lek ziołowy – m.in hemoroidów oraz choroby wrzodowej. Może również działać leczniczo i pielęgnująco na ekosystem naszego ogrodu. Radzi sobie w większości warunków.
15. Cykoria (Chicory)
Cykoria najlepiej będzie rosła w pełnym słońcu, na wilgotnej, ale przepuszczalnej glebie. Podobnie jak krwawnik pospolity i wiele innych ziół z tej listy, przyciąga pożyteczną przyrodę. Gorzkie liście można zblanszować, aby zminimalizować gorycz, lub zebrać na sałatki zimowe, ponieważ o tej porze roku są mniej gorzkie. Gotowane młode korzenie mogą być również używane jako warzywo i nadają smak i głęboki, bogaty kolor gulaszom i zupom. Cykoria jest również stosowana w medycynie – mówi się, że ma działanie tonizujące na wątrobę i układ pokarmowy.
16. Ruta zwyczajna (Rue)
Ruta jest rośliną toksyczną w dużych ilościach, dlatego należy zachować ostrożność. Bywa używany jako zioło doniczkowe oraz w ziołolecznictwie w niewielkich ilościach. Głównym powodem jej uprawy jest odstraszanie niektórych owadów. Mówi się, że ma szczególnie korzystne właściwości zwalczania szkodników, gdy rośnie w pobliżu róż i malin. Suszone zioło odstrasza mole po umieszczeniu w szafie. Najlepiej sprawdzi się na otwartej i nasłonecznionej pozycji. Liście wydzielają przyjemny pomarańczowy zapach.
17. Cząber górski (Winter Savory)
Cząber to kolejne aromatyczne wieloletnie zioło znane z przyciągania pożytecznej przyrody i odstraszania niepożądanych gatunków szkodników. Wymaga pełnego nasłonecznienia, ale może dobrze rosnąć nawet w stosunkowo suchych warunkach i na glebach ubogich w składniki odżywcze. Liście, surowe lub ugotowane, są używane jako przybranie, przyrządzane na herbatę lub jako dodatek smakowy w wielu przepisach. Roślina jest również używana sporadycznie w lekach ziołowych i mówi się, że ma szereg pozytywnych skutków.
18. Wawrzyn/Laur (Bay Laurel)
Liście laurowe, świeże lub suszone, są powszechnie używane jako zioło doniczkowe. Są dodawane jako przyprawa do zup, gulaszu i innych przepisów. Liście laurowe są niezbędnym składnikiem wielu mieszanek ziołowych. Jest to doskonały wybór do uprawy w Twoim ogrodzie, ponieważ jest wysoce odporny na szkodniki i choroby oraz podobno chroni sąsiednie rośliny przed problemami zdrowotnymi i szkodnikami.
19. Lubczyk (Lovage)
Lubczyk to kolejne wspaniałe zioło wieloletnie do uprawy. Może radzić sobie z wieloma różnymi warunkami glebowymi i środowiskowymi i jest kolejnym ziołem, które przyciąga pożyteczne owady, jest przydatne jako roślina towarzysząca. Zioło to jest najczęściej używane w kuchni. Nadaje przepisom smak drożdżowo-selerowy. Liście mogą być używane świeże lub suszone i są dostępne od wczesnej wiosny do późnej jesieni.
20. Hyzop lekarski (Hyssop)
Hyzop ma długą historię zastosowań leczniczych i kulinarnych, choć jego mocno aromatyczny smak w ostatnich latach nieco wypadł z łask. Liście i końcówki młodych pędów są używane jako zioło doniczkowe do przyprawiania różnych sałatek i przepisów gotowanych. Smak to połączenie szałwii i mięty. Rosnąca roślina działa jak roślina pułapkowa na białe motyle kapustne, pomagając w utrzymaniu bezpieczeństwa kapustnych. Rośliny przyciągają również szereg innych owadów, odpychając inne. Herbatę przyrządzoną z liści można zastosować c w zwalczaniu chorób roślin.
21. Marchewnik anyżowy (Sweet Cicely/Anise)
To wieloletnie zioło jest podobne do kopru włoskiego i kminku (dwuletnie) i jest używane surowe lub gotowane, posiada silny smak przypominający anyż. Ma również długą historię stosowania jako zioło lecznicze. Może dobrze rosnąć na większości żyznych gleb i przyciągać do ogrodu pożyteczne owady.
22. Rumianek rzymski (Roman Chamomile)
W przeciwieństwie do rumianku niemieckiego, który jest rośliną jednoroczną, rumianek rzymski to roślina wieloletnia pozostająca w liściach przez cały rok. Rumianek jest dobrze znany jako pożyteczna roślina lecznicza, a także ma szereg innych zastosowań domowych. Młode gałązki są również używane jako przyprawa oraz do aromatyzowania piw lub herbat ziołowych. Rumianek jest środkiem odstraszającym owady w okresie wzrostu i po wysuszeniu. Może być również stosowany jako pasza płynna, aktywator kompostu lub materiał mulczujący.
23. Krwiściąg mniejszy (Salad Burnet)
Liście tej wiecznie zielonej rośliny można wykorzystywać w postaci surowej lub gotowanej. Najlepiej spożywać je zanim rośliny zakwitną. Świetnie nadają się do sałatek, można wykorzystywać je jako przybranie lub dodawać do innych przepisów. W smaku liście często określane są jako gorzkie, stają się łagodniejsze kiedy roślina rośnie na glebie kredowej. Niektórzy twierdzą, że zimą mają lekko ogórkowy smak. Rośliny te mają rozległe systemy korzeniowe, a więc mogą być korzystne dla celów kontroli erozji. Roślina może być również wykorzystywana jako naturalny nawóz.
24. Bergamotka (Bergamot)
To wieloletnie zioło, najczęściej znane jest jako składnik Earl Grey – wykorzystuje się je do przyrządzania aromatycznej herbaty. Liście i końcówki młodych pędów mogą być również używane, surowe lub gotowane, w szeregu sałatek i napojów. Kwiaty są bogate w nektar i atrakcyjne dla pszczół i innych zapylaczy. Bergamotka jest nie tylko użyteczna, ale także uroczą rośliną ozdobną.
25. Kocimiętka (Catnip)
To wieloletnie zioło może być używane w sałatkach lub w wielu przepisach gotowanych. Ma łagodny, miętowy smak; znajduje również zastosowanie w ziołolecznictwie. Co więcej, mówi się, że w ogrodzie kocimiętka odstrasza szereg gatunków szkodników, takich jak m.in. mrówki i pchełki. Wyciąg z liści ma właściwości chwastobójcze i odstraszające owady.
26. Jeżówka (Echinacea)
Jeżówka jest często używana jako roślina ozdobna. Ale jest to również ważny naturalny składnik roślinny w zachodniej medycynie ziołowej – ziołolecznictwo wykorzystuje ją na wiele sposobów. Najlepiej rośnie na głębokiej, bogatej glinie na słonecznym stanowisku. Przyciąga również motyle i ptaki do naszego ogrodu.
27. Waleriana (Valerian)
Waleriana to kolejne interesujące zioło wieloletnie do rozważenia. Może być stosowana z umiarem w herbacie ziołowej, wykorzystuje się ją również w medycynie na wiele różnych sposobów. Jest szczególnie korzystna w zmniejszania stresu i w zwalczaniu bezsenności. Poprawia także jakość snu i obniża ciśnienie krwi. Liście są bardzo bogate w fosfor i mogą być przydatne, gdy są dodawane jako ściółka lub do kompostu. Mówi się, że przyciąga dżdżownice.
28. Prawoślaz lekarski (Marshmallow)
Liście prawoślazu lekarskiego (Althaea officinalis) są używane jako zioło doniczkowe lub do zagęszczania zup i sosów. Chociaż liście są włókniste i nieco owłosione, mają również łagodny i przyjemny smak i można je jeść na surowo – np. w sałatkach. Korzeń wykorzystywać można jako warzywo. Po wysuszeniu, zmieleniu na proszek i przerobieniu na pastę, tradycyjnie je pieczono, aby uzyskać słodki „marshmallow”. Roślina ma również właściwości lecznicze i kosmetyczne.
29. Wrotycz pospolity (Tansy)
Wrotycz pospolity jest trujący w przypadku spożycia dużych ilości. Jednak ta roślina wieloletnia jest kolejnym wspaniałym atraktantem dzikiej przyrody. Roślina odstrasza szereg szkodników owadzich i ma atrakcyjne kwiaty. Ma również dobry profil składników odżywczych i może być korzystny po posiekaniu i nawożeniu, może być dodana do kompostu.
30. Wierzbowiec (Willow Herb)
Wierzbowiec często określany jest jako chwast, może być jednak całkiem przydatnym wieloletnim ziołem. Młode pędy i liście mogą być spożywane w sałatkach lub gotowane jako warzywo, gdy są młode. Są dobrym źródłem witamin A i C. Łodygi kwiatowe mogą być również gotowane jako warzywo, gdy kwiaty są w pąku. Miąższ starszych szypułek również nadaje się do spożycia, jest łagodnie słodki i może być stosowany jako dodatek do zup lub gulaszy. Kwiaty są uwielbiane przez pszczoły i inne pożyteczne owady.
31. Wiązówka błotna (Meadow Sweet)
Główka kwiatu zawiera kwas salicylowy, jeden ze składników aspiryny i może działać przeciwzapalnie. Jest stosowany na wiele różnych sposobów w ziołolecznictwie. Młode liście, kwiaty i korzenie można zaparzyć w herbatę lub wykorzystać ugotowane jako dodatek do zup i innych przepisów. Jednak wymagana jest ostrożność. Roślina ta nie jest zalecana do stosowania przez astmatyków ani dzieci poniżej 12 roku życia ze względu na zawartość salicylanów.
32. Lucerna siewna (Alfalfa)
Lucerna to wieloletnia roślina strączkowa, która oprócz kiełkowania nasion może być używana jako zioło lecznicze . Liście i młode pędy są bardzo bogate w witaminy A, B i C oraz są dobrym źródłem białka. Jako roślina strączkowa, lucerna jest bardzo przydatnym środkiem wiążącym azot i może tworzyć dobrą okrywę gruntową jako zielony nawóz.
33. Koniczyna (Clover)
Koniczyny to kolejne rośliny wiążące azot, które mogą być bardzo przydatne w ogrodzie. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że mogą być również przydatne jako zioła kulinarne. Liście koniczyny białej można spożywać ugotowane jako zioło doniczkowe lub jako substytut szpinaku w wielu przepisach. Młode kwiaty można również wykorzystać w sałatkach.
34. Komosa strzałkowata (Good King Henry)
Jest to wspaniała leśna roślina ogrodowa. Rośliny zawierają saponiny i kwas szczawiowy, jedzone z umiarem mogą być użyteczną rośliną jadalną i doniczkową. Najlepsze są gotowane liście, które mogą zastępować szpinak do wykorzystania w wielu przepisach. Młode kwitnące pędy są używane jako „szparagi ubogich” i są wspaniałym wiosennym warzywem.
35. Szczaw żółty (Herb Patience)
To wieloletnie zioło, które również zawiera dość wysoki poziom kwasu szczawiowego, dobrze jest spożywać je w mniejszych ilościach. Łagodne w smaku liście mogą być używane jak szpinak i mają dość łagodny smak. Roślina jest łatwa w uprawie i jest ważnym źródłem pożywienia dla gąsienic wielu gatunków motyli. Zioło to jest również znane z przyciągania szerokiej gamy innych owadów.
9 organicznych nawozów do ogrodu, które możesz zrobić samodzielnie
