Jelita to istotna część układu pokarmowego. Ich powierzchnię tworzą pofałdowania, kosmki oraz mikrokosmki – które po „rozłożeniu” stanowiłyby powierzchnię ok. 500m2. Najwyższa ich kolonizacja przeważnie występuje w okrężnicy, wynosi przeważnie ok 1000 mikroorganizmów na 1ml treści jelitowej.
Jelita dzielą się na:
- jelito cienkie – mierzy od 4 do 6 metrów, w jego skład wchodzi dwunastnica, jelito czcze i jelito kręte. Odbywa się w nim trawienie pokarmu, jego dalsze rozdrobnienie, przetwarzanie oraz oddzielanie pożytecznych składników od niepotrzebnych resztek. W jelicie cienkim kosmki wchłaniają mleczko pokarmowe, które następnie wraz z krwią rozprowadzane jest do wszystkich komórek organizmu.
- jelito grube – mierzy ok 1,5m., w jego skład wchodzi jelito ślepe (kątnica), okrężnica oraz odbytnica. Jego zadaniem jest wyciąganie z przerabianych treści resztek wody i składników odżywczych. Niepotrzebne pozostałości zbijane są w masę kałową, która później jest wydalana. W jelicie grubym znaleźć można bakterie.
Proces trawienia, który odbywa się w jelicie cienkim możliwy jest przy udziale enzymów trzustki i kwasów żółciowych. Rozłożony na składniki odżywcze pokarm wchłaniany jest przez ściany jelita cienkiego, skąd dalej dostaje się do krwioobiegu i transportowany jest po organizmie.
W jelicie grubym, oprócz poboru wody i składników odżywczych powstają krótko łańcuchowe kwasy tłuszczowe stanowiące ważny składnik odżywczy. W jelitach wytwarzane są witaminy – B12 oraz witamina K, zachodzi także biosynteza aminokwasów.
Jelita skolonizowane są przez różnego rodzaju bakterie, które umożliwiają trawienie pokarmu i ich „przerabianie”, żyje ich ok 100 trylionów. W żołądku i górnym odcinku jelit egzystuje mniejsza liczba mikroorganizmów niż w dolnych częściach:
- W jelicie cienkim występują: Lactobacillus, Streptococcus, Enterobacter, Bacteroides.
- W jelicie grubym występują: Bacteroides, Bifidobacterium, Enterobacter, Enterococcus, Lactobacillus, Clostridium, Fusobacterium.
Flora bakteryjna jelit nie tylko odpowiedzialna jest za funkcje trawienne – spełnia także zadania obrony organizmu: utrzymuje barierę śluzową, wpływa na zmniejszenie rozprzestrzeniania się chorobotwórczych drobnoustrojów, hamuje wzrost czynników chorobotwórczych.
Obecność bakterii jest bezwzględnie konieczna. Jednym z poważniejszych niepożądanych skutków antybiotykoterapii jest niszczenie flory bakteryjnej przez antybiotyki – występują wówczas biegunki, zparcia, złe samopoczucie, zarazkom łatwiej się rozmnażać, a naruszona błona śluzowa jelit zwiększa przepuszczalność dla szkodliwych substancji i drobnoustrojów.
Oprócz pożytecznych i pożądanych w jelitach bakterii żyją tam również bakterie szkodliwe, wirusy, grzyby, bakteriofagi oraz pierwotne organizmy bezjądrowe. Ze zdrowiem jelit wszystko jest w porządku, kiedy zachowana jest równowaga pomiędzy dobrymi a złymi mikroorganizmami. Zmiany we florze bakteryjnej mogą wywołać trwałe zmiany w jelitach lub nawet ich uszkodzenie.
Jelita są wrażliwe na infekcje, choroby i uszkodzenia. Do najczęstszych chorób jelita cienkiego należą:
- zespoły upośledzonego wchłaniania;
- celiakia glutenogenna;
- zapalenia jelita cienkiego (wirusowe, bakteryjne, grzybicze);
- choroby niedokrwienne jelit;
- lambioza;
- niedrożność jelita cienkiego;
- choroba Leśniowskiego-Crohna;
- nowotwory jelita cienkiego – występują bardzo rzadko, stanowią ok. 2 % wszystkich zdiagnozowanych nowotworów układu pokarmowego. występują w postaci łagodnej i złośliwej.
Do najczęściej występujących chorób jelita grubego zaliczyć można:
- zespół jelita drażliwego;
- niedrożność jelita grubego;
- uchyłkowatość jelita grubego;
- zapalenie nieswoiste jelita grubego;
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- niedokrwienne zapalenie jelita grubego;
- choroba Leśniowskiego-Crohna;
- rzekomo błoniaste zapalenie jelita grubego;
- nowotwory jelita grubego o odbytnicy.
Na szczególną uwagę zasługuje rak jelita grubego, który jest jednym z najczęściej występujących nowotworów w Europie i Polsce – rocznie diagnozuje się ok 18 tysięcy osób. Choroba najczęściej występuje po 50. roku życia i rozwija się powoli, dając na początku mało specyficzne objawy lub nie dając ich wcale.
Do najczęstszych objawów należą: krew w stolcu, bóle brzucha, zmiana rytmu wypróżnień, osłabienie organizm, utrata masy ciała, niedokrwistość, zaburzenia w oddawaniu stolca.
Jak zadbać o jelita?
Hipokrates żyjący w V-IV w. p.n.e. zwykł twierdzić, że wszystkie choroby mają swój początek w jelitach, jak wskazują współczesne badania – nie mylił się dużo. Dbanie o jelita to też dbanie o „dobre” bakterie w nich żyjące, które zapewniają właściwe trawienie i wpływają na odporność. Oto kilka porad:
1. Badaj się regularnie.
Regularnie stawiaj się u lekarza i wykonuj podstawowe badania. Koniecznie szukaj pomocy jeśli obserwujesz u siebie objawy charakterystyczne dla chorób jelit: bóle brzuszne, wzdęcia, niestrawność, nudności i wymioty, biegunki lub zaparcia, brak łaknienia, ogólne osłabienie, zmniejszenie masy ciała.
2. Unikaj stresu.
Ciągłe wystawianie się na działanie stresu powoduje zaburzenia trawienia – w tym pracy jelit, może spowodować wystąpienie m.in. zespołu jelita drażliwego.
3. Zadbaj o odpoczynek i sen.
Badania wykazały, że osoby cierpiące na bezsenność i niewysypiające się właściwie mają częściej problemy z układem pokarmowym. Niedobór snu sprzyja niezdrowemu jedzeniu oraz wpływa na zmiany we florze bakteryjnej.
4. Unikaj alkoholu i palenia tytoniu.
W dymie tytoniowym znajduje się … ponad 7000 związków chemicznych – w tym 250 szkodliwych i 70 rakotwórczych – powodują one często zapalenie jelit, mogą przyczynić się także do wystąpienia nowotworu. Regularne spożywanie alkoholu prowadzi do uszkadzania nabłonka jelit, prowadzi również do niekorzystnego rozwoju populacji bakterii w jelicie cienkim.
5. Bądź aktywny fizycznie.
Jelita uwielbiają ruch! Dzięki niemu zachowują lepszą perystaltykę, co przedkłada się m.in na regularne wypróżnienia. Zaleca jest dawka 40 minut aktywności przez 3 dni w tygodniu. Nie należy jednak przesadzać z wysiłkiem – zbyt intensywne ćwiczenia mogą zaszkodzić jelitom. Nie należy również ćwiczyć bezpośrednio po posiłku.
6. Pij dużo wody.
Odpowiednie nawodnienie organizmu ma kluczowe znaczenie dla zdrowia jelit. Powinno się dziennie przyjmować przynajmniej 2 litry płynów. Kiedy organizm jest nawodniony właściwie – masa kałowa jest szybciej usuwana. W jelicie grubym wytwarza się wiele substancji toksycznych, takich jak siarkowodór i amoniak – kiedy masy kałowe zalegają zbyt długo, substancje szkodliwe mogą przenikać do krwi i zaburzać pracę innych organów.
7. Stosuj naturalne probiotyki.
Probiotyki to konkretne szczepy bakterii przyjaznych człowiekowi, ich stosowanie jest polecane przez towarzystwa naukowe. Najzdrowsze są te, które występują naturalnie, np. w jogurtach i kefirach. Zażywanie probiotyków specjalistycznych zawarte w kapsułkach zalecane jest jedynie po konsultacji z lekarzem.
8. Stosuj zdrową dietę.
Dieta powinna składać się z jak najmniejszej ilości przetrwożonych produktów – nie zawierających sztucznych składników, jak barwniki i konserwanty. Najbardziej polecana jest dieta śródziemnomorska bogata w ryby, owoce, warzywa i oliwę z oliwek.
9. Jedz dużo błonnika.
Najwięcej błonnika znajduje się w owocach, warzywach i płatkach owsianych. Działa on na jelita jak szczotka, która je oczyszcza z niepotrzebnych produktów przemiany materii. Błonnik pobudza także wydzielanie śliny ułatwiającej żucie, zmniejsza uczucie głodu oraz przyspiesza perystaltykę jelit i pomaga w regulacji wypróżnień.
10. Jedz kiszonki.
Podczas procesu fermentacji w żywności powstają bakterie kwasu mlekowego i probiotyczne – mają one ogromny wpływ na układ odpornościowy organizmu. Dobre bakterie są przeciwwagą da bakterii chorobotwórczych, za ich sprawą, „złe” bakterie nie namnażają się nadmiernie.
11. Nie nadużywaj leków.
Nadużywanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych odbija się na zdrowiu jelit. Jeżeli często cierpisz na dolegliwości bólowe lub stany zapalne skontaktuj się z lekarzem.
