Porzeczka jest krzewem z rodziny agrestowatych, naturalnie występuje w Europie i Azji, uprawia się ja celowo już od XV wieku. Jest rośliną, której owoce i liście chętnie wykorzystywane są od lat w medycynie naturalnej przeważnie do leczenia przeziębienia, zmian skórnych lub problemów z układem trawienia.
Porzeczka ma słodko-kwaśny smak, oprócz witamin, minerałów zawierają mnóstwo związków aktywnych korzystnie wpływających na zdrowie. Owoce porzeczek występują w trzech głównych wariantach kolorystycznych: czerwonej, białej i czarnej, każda z nich jest zdrowa, choć to czarnym porzeczkom naukowcy przypisują największe wartości dla naszego zdrowia. Jakie wartości odżywcze mają porzeczki? Jakie są ich właściwości lecznicze i prozdrowotne? Wszystkie te informacje znajdziecie poniżej.
Wartości odżywcze
Porzeczki mają podobny skład, różnią się ilością zawartych związków. W owocach porzeczek znajdziemy wszystkie składniki odżywcze – węglowodany, tłuszcze oraz błonnik. Są prawdziwą bombą witaminową, zawierają wit. A, B1, B2, B3, B6, B7, B9, E. Bogate są również w sole mineralne: sód, wapń, żelazo, siarkę, miedź, magnez, cynk, fosfor, chlor, jod, kobalt, bor, molibden i mangan. Wśród związków aktywnych znajdziemy: olejki eteryczne, garbniki, rutynę, flawonoidy, pektyny, kwasy organiczne oraz beta-karoten. Porzeczki są niskokaloryczne, w 100g owoców dostarczają ok63 kcal, posiadają również niski indeks glikemiczny (IG=15).
Właściwości prozdrowotne i lecznicze
Porzeczki skrywają w sobie wiele właściwości leczniczych i pielęgnacyjnych. Zawarte w porzeczkach antyoksydanty są grupą związków chemicznych, które wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, antybakteryjne oraz przeciwstarzeniowe. Najwięcej antyoksydantów zawierają czarne porzeczki, są to przede wszystkim polifenole, flawonoidy, antocyjany, kwasy fenolowe i flawonole. Rutyna zapewnia szczelność i elastyczność naczyń włosowatych, które dzięki jej działaniu stają się bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne oraz stają się mniej przepuszczalne dla białek odpowiadających za reakcje uczuleniowe i stany zapalne. Rutyna utrudnia również wchłanianie się do organizmu toksycznych związków metali ciężkich, na przykład ołowiu. Antocyjany są naturalnymi pigmentami, które odpowiadają za barwę porzeczek. Związki te minimalizują ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzycę, nowotwory, zapalenie stawów, korzystnie wpływają na funkcjonowanie nerek. Badania wykazały, że regularne spożywanie porzeczek poprawia funkcjonowanie naczyń krwionośnych, zapobiega miażdżycy i otyłości.
Antyoksydanty zawarte w porzeczkach korzystnie wpływają na pracę mózgu – spowalniają peroksydację lipidów w organizmie. Proces ten sprzyja ochronie struktur mózgowych, minimalizuje stres oksydacyjny, co więcej przeciwutleniające działanie porzeczek dotyczy również centralnego układu nerwowego – poprawia pamięć, zdolność uczenia się, koncentrację oraz zdolności poznawcze. Substancje te poprzez zwalczanie wolnych rodników minimalizują również ryzyko zachorowania na raka.
Porzeczki w naturalny sposób wpierają pracę układu odpornościowego. Dzięki zawartości witaminy C oraz przeciwutleniaczy mają działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwwirusowe, antyseptyczne i antytoksyczne. Wspierają walkę z bólem gardła oraz objawami grypy. Wpływ porzeczek na układ odpornościowy potwierdziły badania naukowe, które przeprowadzono wśród osób starszych oraz ludzi regularnie uprawiających sport. U ludzi starszych zaobserwowani zwiększenie odporności – rzadziej chorowali a ewentualne infekcje przechodzili łagodniej. U osób uprawiających sport potwierdzono immunostymulujące działanie porzeczek – byli odporniejsi i zdolni do dłuższych i intensywniejszych treningów.
Substancje zawarte w owocach porzeczki oraz w liściach wspierają ochronę organizmu przed wirusami i bakteriami, ma to również pozytywne znaczenie dla układu pokarmowego – antocyjany zdolne są m.in. do zwalczania Helicobacter pylori – bakterii odpowiedzialnych za powstawanie wrzodów żołądka, bóle brzucha oraz nudności. Hamują również namnażanie wirusów, m.in. tych odpowiedzialnych za opryszczkę i grypę. Liście porzeczek (zwłaszcza czarnych) można wykorzystywać zewnętrznie w leczeniu ran, oparzeń i ukąszeń owadów.
Wyciągi z liści zapobiegają namnażaniu się niektórych wirusów, olejki eteryczne w nich zawarte zawierają takie związki jak sabinen, kariofilen, ocymen, terpinolen, które działają destrukcyjnie na drobnoustroje. Włączając do stałej diety produkty bogate w polifenole, w tym porzeczki zapobiega się rozwojowi stanów zapalnych lub zmniejsza ich nasilenie. Długotrwały, nieleczony lub nie leczony właściwie stan zapalny sprzyja rozwojowi chorób serca, nerek i wątroby.
Flawonoidy natomiast wykazują działanie rozkurczowe na mięśnie przewodu pokarmowego, stąd owoce oraz napary z liści porzeczek łagodzą nadpobudliwość żołądka oraz jelit. Leczą i łagodzą objawy niestrawności oraz biegunek. Obecność polifenoli wpływa również na właściwości regeneracyjne komórek wątroby oraz hamuje namnażanie się komórek nowotworowych. Regularne spożywanie porzeczek korzystnie wpływa na prawidłowe funkcjonowanie nerek oraz chroni je przed różnymi stanami zapalnymi, zapobiegając również chorobom przewlekły, takim jak kamica nerkowa. Porzeczki wykazują również działanie moczopędne, dzięki czemu przyczyniają się do usuwania z organizmu toksyn.
Związki zawarte w porzeczkach zwiększają wrażliwość tkanek na działanie insuliny, ma to szczególne znaczenie dla osób z cukrzycą typu 2. Jak potwierdziły badania porzeczki blokują aktywność enzymów metabolizujących węglowodany, dzięki czemu rozkładają się one wolniej co zapobiega nagłym wzrostom stężenia glukozy we krwi. Wspomnieć również należy, że porzeczki poprawiają ukrwienie w okolicach nerwów wzrokowych i gałek ocznych oraz spowalniają tworzenie się niedrożności żył i tętnic siatkówkowych. Wpływają korzystnie na poprawę widzenia u osób z retinopatią cukrzycową i jaską.
Porzeczka korzystnie wpływa na urodę, m.in. dzięki zawartości polisacharydów o działaniu przeciwzapalnym i przyspieszającym regenerację i gojenie się skóry. Garbniki zawarte w liściach porzeczek wykazują właściwości antyseptyczne, ściągające, przyspieszają gojenie się ran i odleżyn. Nasiona porzeczek zawierają duże ilości kwasów tłuszczowych, w tym kwasu linolenowego o łagodzącym dla skóry działaniu. Oleje z nasion porzeczek mogą być stosowane w celach regeneracyjnych i pielęgnacyjnych. Co więcej, wyciąg z porzeczek opóźnia procesy starzenia, wygładza i nawilża włosy i paznokcie, dodaje im blasku oraz witalności. Łagodzi większość zmian skórnych, w tym trądzik.
Jak spożywać porzeczki?
Jak wszystkie owoce i warzywa, także porzeczki najlepiej jest przyjmować na surowo. Zawarte w nich antyoksydanty są wrażliwe na działanie wysokich temperatur, stąd wszelkie przetwory wymagające obróbki termiczne zawierają ich mniejsze ilości. świeże owoce można spożywać bezpośrednio, wycisnąć z nich sok, lub wykorzystać jako dodatek do sałatek owocowych, ciast i deserów. Chętnie przygotowuje się z nich różnego rodzaju przetwory – takie jak dżemy i konfitury. Suszone porzeczki często są dodatkiem do różnego rodzaju mieszanek owocowych, produktów śniadaniowych i herbat.
Przeciwskazania
Pomimo wielu dobrodziejstw, które niesie za sobą spożywanie porzeczek, nie są one dedykowane dla wszystkich. Nie zaleca się ich spożywania osobom: ze zwiększoną kwasowością żołądka, zapaleniem wątroby, z rekonwalescencją po udarze, z zakrzepowym zapaleniem żył, z alergiami na któryś ze związków obecnych w owocach. Warto podkreślić, że porzeczki są bezpieczne dla kobiet w ciąży i karmiących piersią, dzięki obecności wielu witamin chronią płód i dziecko przed wieloma chorobami.
