Skóra nazywana jest często największym narządem ludzkiego ciała.
Skóra dorosłego człowieka może ważyć nawet do 20 kg i stanowi ok 25% wagi całego organizmu. W zależności od miejsca, ma grubość od 0,5 do 4 mm. W porównaniu do innych ssaków na Ziemi – skóra człowieka jest słabo owłosiona, jest za to mocniej unaczyniona, co m.in. pozwala jej na aktywny udział w procesie termoregulacji całego organizmu.
Jej podstawowym zadaniem jest utrzymanie stałości wszelkich parametrów wewnętrznych, które umożliwiają właściwe funkcjonowanie organizmu człowieka. Nie mniejsze znaczenie ma funkcja ochronna – chroniąca narządy wewnętrzne przed urazami i szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi.
Jak zbudowana jest skóra? Jakie spełnia funkcje? Jak o nią dbać?
W skórze wyróżniamy trzy główne warstwy. Warstwę zewnętrzną stanowi naskórek, dalej znajduje się skóra właściwa oraz tkanka podskórna. W skórze umiejscowione są także gruczoły łojowe i potowe, naczynia krwionośne, naczynia chłonne, zakończenia nerwowe oraz cebulki włosowe.
Naskórek zbudowany jest z keratynocytów. W jego skład wchodzi kilka wyspecjalizowanych warstw – każda z nich spełnia inne funkcje i różni się pod względem budowy oraz kształtu, wyróżniamy: warstwę podstawową (najgłębszą warstwę naskórka, zachodzą w niej procesy powstawania nowych jego komórek), warstwę kolczystą, warstwę ziarnistą, warstwę rogową (cechuje się duża elastycznością, w niej zachodzi do złuszczania „rogowacenia się” naskórka).
Skóra właściwa zbudowana jest z tkanki łącznej, zawiera naczynia krwionośne, zakończenia nerwów oraz tzw. „przydatki skóry”. wyróżniamy w niej dwie warstwy – brodawkową oraz siateczkową. Na szczególną uwagę zasługują znajdujące się w skórze właściwej włókna kolagenowe. Produkowane są przez fibroblasty – komórki tkanki łącznej. Wraz z wiekiem dochodzi do zmniejszenia ich produkcji – a w efekcie do utrudnień w tworzeniu się nowych naczyń krwionośnych w skórze – skóra zwiększa swoją wrażliwość, jest mniej elastyczna, pojawiają się zmarszczki.
Warstwa podskórna występuje najgłębiej, składa się z tkanki łącznej luźnej. Jej cechą podstawową jest termiczna izolacja wynikająca w występowania na jej obszarze komórek tłuszczowych.
Wyspecjalizowanymi wytworami naskórka są znajdujące się na powierzchni skóry tzw. „przydatki skóry” – w ich skład wchodzą gruczoły łojowe, potowe, włosy i paznokcie.
Gruczoły łojowe znajdują się najliczniej u podstawy mieszka włosowego. W składzie wydzielanego przez nich łoju wyróżnić można m.in cholesterol oraz fosfolipidy. Zadaniem łoju jest ochrona skóry i włosków przed wpływem czynników chemicznych, mechanicznych i bakteryjnych. Gruczoły potowe można podzielić na 2 typy:
- ekrynowe występują w obrębie całej skóry i odpowiadają za regulację termiczna organizmu. Intensywne wydzielanie potu może wskazywać na przegrzanie organizmu.
- apoktynowe są zlokalizowane owłosionych częściach ciała – okolicach pach, narządów płciowych, powiek oraz brodawek sutkowych.
Warto również dodać, że w skórze znajdują się ważne receptory czuciowe o różnej budowie i funkcjach odpowiadają za:
- czucie dotyku i ucisku – za odczuwanie dotyku odpowiedzialne są tzw. ciałka Meissneta, za odczuwanie ucisku – ciałka Vater-Paciniego. Dotyk rejestrowany jest przez organizm poprzez mechanoreceptory oraz ciałka dotykowe.
- czucie bólu – odpowiadają za niego zakończenia nerwowe, które stanowią gęstą sieć rozłożoną po całej powierzchni skórnej – gęstość ich występowania waha się od 50 do 200 na centymetr kwadratowy. Impuls przez nie odbierany jest przekazywany dalej do ośrodkowego układu nerwowego, w którym zamieniany jest na odczuwanie bólu.
- czucie zimna i ciepła – odpowiedzialne są za nie ciałka Krausego oraz ciałko Ruffiniego, odbierane są przez termoreceptory.
Skóra sprawuje wiele ważnych funkcji, do najważniejszych należy:
- ochrona środowiska wewnętrznego organizmu przed czynnikami: mechanicznymi (urazy), fizycznymi (np. promieniowanie słoneczne i temperatura) oraz biologicznymi (patogeny);
- udział w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej poprzez wydzielanie potu za pośrednictwem gruczołów potowych;
- odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego poprzez dotyk, ból, odczycie ciepła i zimna – za pośrednictwem receptorów zlokalizowanych m.in w naskórku.
- wchłanianie niektórych substancji;
- (m.in. synteza prowitaminy D3);
- funkcje odpornościowe;
- produkcja melaniny (grupa pigmentów odpowiadających za pigmentację organizmów);
- ochrona przed utratą wody;
Dermatozy to różnorodna grupa schorzeń obejmująca skórę i jej przydatki – włosy, paznokcie i gruczoły. Zmiany chorobowe mogą dotyczyć wszystkich warstw, przeważnie obejmują jedynie naskórek. Do najczęstszych objawów chorobowych dermatoz zalicza się zmiany skórne zwane wykwitami. Wykwity można podzielić na pierwotne – będące bezpośrednim rezultatem stanu zapalnego w skórze oraz wtórne, które są następstwem wykwitów pierwotnych. Do najczęstszych wykwitów pierwotnych zaliczamy: plamkę, grudkę, guzek, pęcherzyk, krostkę, bąbel. Wtórne wykwity skórne to: strup, owrzodzenie, przeczosy, łuski, blizny i pęknięcia skóry.
Do najczęstszych chorób skóry, ze względu na przyczynę, wyróżnia się:
- podłożu bakteryjnym: liszajec zakaźny, róża, czyrak;
- wirusowe: opryszczka, półpasiec, brodawki wirusowe;
- wywołane przez pasożyty: świerzb, wszawica;
- grzybicze: grzybica stóp, paznokci, skóry owłosionej głowy, pachwin;
- alergiczne: atopowe zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry, pokrzywka, wyprysk kontaktowy;
- choroby autoimmunologiczne: pęcherzyce, choroba Duhringa;
- choroby o podłożu genetycznym: bielactwo, łuszczyca;
- zmiany wywołane czynnikami fizycznymi lub chemicznymi: oparzenia, pokrzywka fizykalna, fotodermatozy, odmrożenia;
- choroby zawodowe: wyprysk zawodowy, różyca;
- choroby tkanki łącznej: toczeń rumieniowaty układowy, twardzina układowa;
- osutki polekowe: rumień wielopostaciowy polekowy;
- nowotwory skóry: czerniak, rak podstawnokomórkowy, rak kolczystokomórkowy skóry;
- trądzik i zmiany hormonalne, łojotok.
Jak dbać o skórę?
Zdrowa i piękna skóra wymaga codziennej opieki. dbanie o skórę nie jest trudne wystarczy pamiętać o kilku zasadach. Oto kilka porad:
1. Ochraniaj skórę przed słońcem
Promieniowanie słoneczne UV jest szkodliwe dla skóry, nie wychodź na słońce bez ochrony – na wszystkie odsłonięte partie ciała nakładaj kremy z filtrem które dostosowane są do twojego rodzaju skóry. Co jakiś czas nakładaj krem ponownie, unikaj przebywania na słońca w najgorętszych godzinach dnia. Unikaj sztucznego promieniowania – solarium.
2. Stosuj delikatne mydło
Do codziennego oczyszczania skóry warto stosować łagodne, najlepiej naturalne produkty, Syntetyczne żele o skomplikowanym składzie chemicznym bywa, że bardziej szkodzą niż pomagają. w efekcie skóra może nadmiernie się wysuszać a w następstwie pękać. Najlepsze produkty dla skóry bogate są w lipidy.
3. Prysznic lepszy niż kąpiel
Niektórzy mogą w to wątpić – jednak jest to prawda. Po kąpieli skóra ma tendencje do odwodnienia, co więcej bieżąca woda z prysznica zdecydowanie lepiej zmywa zanieczyszczenia, które po kąpieli w niewielkiej części mogą ponownie osadzić się na skórze. Miłośnicy kąpieli mogą nadal zażywać ją od czasu do czasu, nie zaleca się jednak długiego przebywania w wodzie.
4. Po myciu odpowiednio osusz skórę
Zanim wyjdziemy spod prysznica dokładnie spłuczmy ciało, aby usunąć wszystkie pozostałości środków czyszczących. Skórę powinno osuszać się ręcznikiem poprzez delikatne przytykanie go do poszczególnych partii ciała – intensywne pocieranie skóry ręcznikiem to zdecydowanie zła metoda.
5. Zadbaj o odpowiednie nawilżenie skóry
Codzienne nawilżanie skóry powinno stać się nawykiem. Po osuszeniu ręcznikiem warto zastosować krem lub balsam, który odpowiednio nawilży skórę. Taki zabieg pozwala na przywrócenie właściwej powłoki hydrolipidowej, która pokrywa cały naskórek. Warto jednak pamiętać, że nie wszystkie typy skóry wymagają nawilżenia.
6. Odpowiednio się ubieraj
Skóra nie bez przyczyny wyposażona jest w termoreceptory odpowiedzialne za odczuwanie zimna i ciepła. Kiedy temperatura spada skóra staje się szczególnie wrażliwa. Przede wszystkim w okresie kiedy robi się zimno należy się odpowiednio ciepło ubierać nie zapominając o ochronie dłoni.
7. Pij dużo wody
Zdrowa i piękna skóra potrzebuje odpowiedniego nawodnienia. Dorosły człowiek powinien pić ok. 2-2,5 litra wody dziennie. Najzdrowsza jest niegazowana woda mineralna.
8. Jedz zdrowo
Zdrowa i dobrze zbilansowana dieta, bogata w świeże warzywa owoce to kolejna rzecz dobra dla zdrowia organizmu, w tym również i dla skóry. Warzywa i owoce bogate są w witaminy i przeciwutleniacze, które pomogą zachować piękną i zdrowa skórę.
9. Wysypiaj się
Organizm potrzebuje odpowiedniej ilości snu aby zachować zdrowie, z reguły jest to od 7 do 9 godzin dziennie. Indywidualne wymagania uwarunkowane są m.in przez geny oraz rodzaj wykonywanej pracy. Jeżeli wyśpisz się należycie twoja skóra będzie wyglądać pięknie i zdrowo.
10. Rzuć palenie
W dymie tytoniowym znajduje się ponad 7000 związków chemicznych – w tym 250 szkodliwych i 70 rakotwórczych – są one szkodliwe dla skóry, sprawiają że, jest matowa, wygląda na przygaszoną, przyśpieszają jej starzenie się.
11. Nie unikaj lekarza
Jeżeli na skórze zauważysz niepokojące zmiany, które nie ustępują skonsultuj się z lekarzem.
