Od najdawniejszych czasów mądrość była wartością wywyższaną spośród innych. Bardzo często kojarzono ją ze starszymi ludźmi, których często pytano o zdanie.
W wielu kulturach i społeczeństwach funkcjonowała „rada starszych” składająca się z najstarszych przedstawicieli społeczności, która orzekała w ważnych sprawach. Niestety, wiek oraz zdobyte w życiu doświadczenie nie zawsze oznaczają posiadanie umiejętności właściwego osądu. Nie każdy jest mądry – nawet jeżeli zdobył ogromną wiedzę w jednej lub kilku dziedzinach.
Ludziom inteligentnym łatwo jest ocenić poziom inteligencji innych – zwykle wystarczy spędzić z kimś chwilę czasu – nawet krótka rozmowa pozwala na wysunięcie pewnych wniosków. W przypadku osoby dobrze wykształconej i oczytanej już sam sposób jej mówienie będzie istotną wskazówką. Nieco inaczej jest w przypadku mądrości – jest to cecha o wiele bardziej skomplikowana od inteligencji. Mądrość to umiejętność podejmowania słusznych i trafionych decyzji, które skutkują pozytywnymi rezultatami. Mędrzec nie musi posiadać wysokiego ilorazu inteligencji – wystarczy, że będzie rozumiał otaczający go świat i ludzi.
Jak zdobyć mądrość?
Poniżej podajemy 10 kroków do zdobycia mądrości. Każdy z nich ważny jest jednakowo – nie istnieje żadna hierarchia, a podane poniżej punkty każdy może ułożyć w dowolnej kolejności. Ważne jest aby nie pominąć żadnego z nich – w przeciwnym wypadku mądrość może okazać się błędnym kołem prowadzącym donikąd.
1. Poszukuj wiedzy
Zasada jest prosta – wystarczy świadomie poszukiwać wiedzy, uczyć się i zbierać informacje. Zdobywana wiedza powinna być poparta dowodami, badaniami i analizami – warto podążać za naukowym autorytetami. W dzisiejszych czasach wiedza dostępna jest powszechnie – w książkach, filmach dokumentalnych, opracowaniach naukowych, encyklopediach, czasopismach naukowych i popularnonaukowych oraz w ludziach – warto rozmawiać z nauczycielami, naukowcami, badaczami. Zawsze jednak należy pamiętać o tym, aby do wszelkich informacji podchodzić krytycznie i zawsze być otwartym na zmiany. Nigdy nie poszukuj wiedzy na portalach społecznościowych i forach – każdy może tytułować się wybitnym specjalistom.
Wiedza jest wstępem do prawdziwej mądrości – bez odpowiedniego poziomu informacji o świecie, wydarzeniach, ludziach, prawach, itp. – nie ma mowy o osiągnieciu prawdziwej mądrości – można co najwyżej stworzyć iluzję.
Oto 3 proste zasady poszukiwania wiedzy:
- zawsze bądź gotowy na to, że możesz być w błędzie i będziesz musiał zmienić swoje poglądy;
- nigdy nie przechwalaj się swoją wiedzą, nie sądź, że z powodu jej posiadania jesteś kimś lepszym od innych;
- zdobytą wiedzę staraj się stosować w praktyce, nie ograniczaj się do teorii – w ten sposób nie osiągniesz mądrości.
2. Postrzegaj rzeczy jako takie – jakie są w rzeczywistości
Często zdarza się, że człowiek reaguje emocjonalnie na informacje, które są mu przedstawiane – próbuje dopasować je do własnych wierzeń i poglądów. Zniekształca faktyczną prawdę z obawy przed rozczarowaniem. Nie może pogodzić się z faktem, że świat jest inny niż sobie wyobraża. Nie jest to droga do mądrości. Obserwując bieżące wydarzenia, pozyskując informacje – mądry człowiek analizuje całość i oczekuje wyniku swojego działania. Rozumie, że konieczne jest pojęcie zasad, na których opiera się świat. Nie ukrywa prawdy przed sobą nawet wtedy, kiedy okazuje się nieprzyjemna.
3. Nie zawierzaj bezgranicznie tradycji
Ważnym krokiem na drodze do mądrości jest poddawania w wątpliwość przekonań, które zostały narzucone człowiekowi przez tradycję. Każda ideologia – filozoficzna, religijna, polityczna czy jakakolwiek inna, która nie pochodzi z własnego rozumienia i doświadczenia powinna zostać poddana krytyce i w razie potrzeby zakwestionowana. Należy badać ją i weryfikować tak długo jak to konieczne. Tradycja ma to do siebie, że wraz z czasem obrasta zabobonami, pobożnymi życzeniami, niekiedy nawet zwyczajnymi kłamstwami, które mają na celu sprawowanie kontroli nad społeczeństwem. Mądrość stanowi zaprzeczenie bezrefleksyjnego podporządkowania się istniejącym przekonaniom i normom – szczególnie wtedy kiedy są złe lub błędne. Oto 3 sposoby sprzeciwiania się tradycji:
- nie bój się kwestionować powszechnie panujące zasady jeżeli dostrzegasz, że są złe, błędne lub niemoralne;
- staraj się nie szydzić z ludzi, którzy nie potrafią zerwać z tradycją, niezależnie od tego jaki mają ku temu powód;
- jeżeli dostrzegasz, że w efekcie podporządkowania się tradycji ktoś jest krzywdzony, aktywnie działaj na rzecz obalenia złych zwyczajów.
4. Nie przywiązuj się do przeszłości
Bez względu na ilość błędów, które popełniliśmy w przeszłości, ile razy zawiedliśmy siebie lub innych – najważniejsze jest to, co dzieje się tu i teraz. Nikt nie jest doskonały, porażki są zwyczajnym elementem życia – na dodatek bardzo pożytecznym, gdyż można się z nich wiele nauczyć. Koniecznie powinniśmy wyciągać wnioski ze swoich błędów. Nie warto przywiązywać się do wydarzeń, które minęły. Odpuszczając zyskujemy swobodę działania i myślenia, uczymy się przystosowywania do zmian i możemy swobodnie się rozwijać. Żadna przeszkoda, którą napotkamy na swojej drodze nie będzie w stanie nas powstrzymać.
„Szlachetny człowiek wymaga od siebie, prostak od innych.” – Konfucjusz
5. Licz się z konsekwencjami swoich działań
Podstawą jest zrozumieć, że każde działanie niesie za sobą konsekwencje, jeżeli nie zrozumiemy tego faktu, kiedy konsekwencje będą negatywne nie będziemy uczyć się na błędach i nie będziemy w stanie zmienić swojego postępowania; z kolei kiedy konsekwencje będą pozytywne – nie będziemy w s tanie powtórzyć zachowania, które dostarczyło pożądanych rezultatów. Zrozumienie potencjalnych konsekwencji podejmowanych działań jest niezbędne – w przeciwnym razie czeka nas klęska. Tylko poprzez dostrzeganie konsekwencji możemy zmieniać swoje postępowanie i uczyć się podejmowania lepszych decyzji.
6. Wykraczaj poza emocje
Już starożytni filozofowie zdawali sobie sprawę, że emocje działają wraz z rozumem – nawet, a być może nawet zwłaszcza wtedy kiedy człowiek podejmuje decyzje. Arystoteles zwykł uważać, że uczucia oscylują pomiędzy dwiema skrajnościami, a popadanie w skrajności jest równoznaczne z porażką. Sposobem na osiągnięcie niezbędnej równowagi według Arystotelesa jest używanie rozumu. W poszukiwaniu mądrości emocje są najczęściej złym doradcą. Za ich sprawą człowiek przywiązuje się do idei zatracając zdolność do szczerego analizowania rzeczywistości i odrzucania błędnych przekonań. Emocje często też prowokują do ataku skierowanego przeciwko wszystkim osobom reprezentującym odmienne poglądy – w ten sposób można zostać fanatykiem.
7. Zanim zaczniesz mówić – pomyśl
Myślenie przed mówieniem – to prawda stara jak świat. Z pozoru wydaje się to proste, jednak wypowiadanie słów wyłącznie po namyśle to sztuka trudniejsza niż z pozoru się wydaje. Wielu osobom zdarzyło się nie raz powiedzieć coś, czego później żałowało. Największy problem tkwi w tym, że wypowiadanych słów nie można cofnąć. Oczywiście zawsze możemy spróbować sprostować swoją wypowiedź i przeprosić – tak czy tak ślad po wypowiedzianych słowach pozostanie już na długo; czy wyjaśnienia zostaną przyjęte to już inna kwestia. Warto warzyć wypowiadane słowa, zwłaszcza w sferze uczuć i poglądów; zanim coś powiesz zastanów się, czy jest to coś wartościowego, czy będziesz mógł później się pod tym podpisać i nie będziesz musiał się wstydzić; czy to co wypowiemy cokolwiek zmieni. Jeżeli nie jesteśmy tego pewni, lepiej zachować myśl dla siebie.
8. Ucz się na popełnianych błędach
Podczas swojej drogi życiowej popełnimy wiele błędów. Po pierwsze należy pamiętać, że nie ma nich nic złego; wbrew temu, co sądzi wielu ludzi, popełnianie błędów nie jest ułomnością, nie zawsze uda się ich uniknąć. Na drodze do mądrości konieczne jest postrzeganie błędów jako czegoś zupełnie naturalnego. Pomyłki i błędy pomagają lepiej rozwiązywać problemy, każdy błąd czegoś uczy – pokazuje jakie działanie przynosi dobro, a jakie zło. Dzięki błędom mamy większą szansę dokonywać lepszych wyborów w życiu, w konsekwencji stajemy się coraz mądrzejszym człowiekiem.
9. Zaufaj sobie
Wielu ludzi nie ma w sobie dostatecznie tyle odwagi, aby zaufać samemu sobie. Brakuje im przede wszystkim pewności siebie – robiąc coś, myślą o porażce, której mogą doświadczyć. Trudno im dostrzec, że ich postepowanie może przynieść coś dobrego. Zaufanie jest tymczasem jednym z najważniejszych kroków do osiągnięcia mądrości. Trudno bez niego cokolwiek osiągnąć w życiu. Dzięki niemu wszystko co robimy staje się łatwiejsze i przynosi pożądane rezultaty. Ponadto zapewnia także większą śmiałość. Ufając sobie dużo chętniej i częściej będziemy stawiać czoła różnym wyzwaniom, zaczniemy testować siebie i swoje możliwości. Koniecznie trzeba również pamiętać, że zdobycie prawdziwego zaufania do siebie wymaga sporo czasy, praktyki i cierpliwości. Podjęty wysiłek jednak się opłaca – pewnego dnia uświadomimy sobie, że możemy sobie wierzyć we wszystko co mówimy i robimy; nigdy nie zabraknie nam już odwagi w kroczeniu wybraną ścieżką.
10. Staraj się zrozumieć, nie osądzaj
Jest to wielka sztuką, którą opanowali nieliczni. Należy zdać sobie sprawę z tego, że czasami sytuacja nie pasuje do utartych poglądów i trzeba rozpatrywać ją w indywidualny sposób. Zdecydowana większość ludzi bierze pod uwagę wyłącznie swój własny punk widzenia i na jego podstawie dokonuje oceny innych. Trudno jest zaakceptować, że ktoś może mieć całkiem odmienny pomysł na życie. W efekcie umniejszają wartość tej osoby na wielu płaszczyznach. Idealnym przykładem jest religia – osoby wierzące uważają niewierzących za złych lub w najlepszym wypadku ślepych na prawdę, upośledzonych duchowo. Dla ateisty z kolei – praktykowanie wiary jest pozbawione sensu i nawet nie stara się zrozumieć, że dla kogoś może być to ważne. Przeciętny człowiek będzie krytykował lub wyśmiewał – mędrzec nigdy sobie na to nie pozwoli. Dostrzega bowiem, że to co dla jednego jest głupotą lub złem dla drugiego jest czymś wspaniałym i wyjątkowym. Tylko mądry człowiek potrafi utrzymywać w głowie dwa diametralnie odmienne poglądy na konkretną sprawę i pogodzić je ze sobą, nie osądzając nikogo po drodze.
„Mądrzy ludzie szukają rozwiązań. Głupcy potrafią tylko obwiniać.” – Ivan Hoffman.
